انواع کود NPK و اثر آن ها
مقدمه
کود NPK از پرمصرف‌ترین کودهای شیمیایی هستند که در جهان طرفداران زیادی دارند. به کودهایی که هر ۳ عنصر نیتروژن، فسفر و پتاسیم را داشته باشد کود کامل یا همان کود NPK می‌گویند. ازت، فسفر و پتاسیم پرکاربردترین عناصر پرمصرف هستند که گیاه در تمام مراحل زندگی خود به مقدارهای متفاوتی به آن‌ها نیاز دارد. در نتیجه کودهای NPK تامین کننده بسیار مناسب عناصر درشت مغذی برای گیاهان هستند.
علت این نام‌گذاری به دلیل اولویت احتیاجات گیاهان بر مبنای زمان رشد و نمو به این نوع کودهاست. اگر زندگی گیاه را به سه دوره کاشت، داشت و برداشت تقسیم کنیم گیاه در مرحله کاشت به نیتروژن(N) بیشتر، در مرحله داشت به فسفر(P) بیشتر و در مرحله برداشت به پتاسیم(K) بیشتری نیاز خواهد داشت. البته این مسئله شامل استثناهایی هم می شود. مثلا فسفر می تواند هنگام کاشت به ریشه زایی گیاه کمک کند.
عناصر اصلی تشکیل دهنده‌ی انواع کود NPK
- نیتروژن
o بیشترین تاثیر نیتروژن بر رشد رویشی گیاهان است. باعث افزایش رشد رویشی مانند رشد شاخه‌ها، برگها و ساقه می‌شود.
o باعث افزایش سرعت جوانه‌زنی بذرها می‌شود.
o باعث بهبود فتوسنتز و در نتیجه سبزینگی گیاه می‌شود.
o نیتروژن برای سنتز پروتئین‌ها ضروری است. - فسفر
o بیشترین تاثیر عنصر فسفر بر رشد زایشی گیاهان است.
o فسفر در انتقال انرژی نقش دارد.
o باعث افزایش گلدهی می‌شود.
o موجب توسعه ریشه می‌شود.
o مقاومت گیاهان در برابر استرس‌های محیطی مانند سرما را افزایش می‌دهد.
o در سنتز کربوهیدارت‌ها مشارکت دارد. - پتاسیم
o پتاسیم تاثیر کلی بر گیاه اعم از رشد گیاه و کیفیت میوه دارد.
o باعث ریشه‌زایی می‌شود.
o رنگ‌پذیری میوه را بهبود می‌دهد.
o باعث طعم بهتر میوه می‌شود.
o پتاسیم در تنظیم متابولیسم‌های گیاه نقش دارد.
o بر فشار اسمزی موثر است.
o مقاومت گیاهان را در برابر آفات و بیماری‌ها افزایش می‌دهد.
انواع روش های استفاده از کود NPK
به طور کلی کود کامل به چندین شکل مانند مایع، پودری و گرانوله وجود دارد که با توجه به نوع محصول کشاورزی و شکل کود می‌توان آن را به چهار روش مختلف چالکود، سطحی، آبیاری و محلول پاشی مورد استفاده قرار داد.
- کوددهی به صورت سطحی و رویه پاشی
کوددهی سطحی به این صورت انجام می‌شود که کود را روی سطح زمین می‌پاشند و با خاکورزی خاک سطحی و کود را با هم مخلوط می کنند و سپس زمین را آبیاری می‌کنند. این کوددهی هم به صورت دستی قابل انجام است و هم توسط ماشین های کودپاش یا کودکار.
از این روش در هنگام آماده‌سازی زمین های زراعی برای احیا و غنی سازی خاک قبل از کشت استفاده می‌شود. اما اگر گیاه کاشته شده و در حال رشد باشد نمی‌توان خاکورزی انجام داد بنابراین کود را روی سطح خاک و گیاه می‌پاشند و سپس به کمک آبیاری کود را به ریشه‌ها می رسانند. که این کار رویه پاشی نام دارد.
- چالکود
یکی از روش‌های مصرف کود کامل روش چالکود است که معمولا در فصل پاییز و زمستان و غالبا برای درختان و نهال‌های میوه مورد استفاده قرار می‌گیرد. نحوه مصرف کود کامل و NPK در روش چالکود بدین صورت است که نزدیک ریشه (یک سوم انتهایی سایه انداز که ریشه های جوان بیشتری دارند و ترجیحا جایی که در مسیر آب رو قرار دارد)، حفره‌هایی با قطر حدود ۲۰ تا ۵۰ سانتی‌متر ایجاد کرده و حفره‌ها را با کود پر می‌کنند.
اگر این نوع کوددهی در فصل زمستان انجام شود پس از پر کردن چاله‌ها باید آبیاری نیز انجام شود. این کودهای گرانوله‌ی چال شده به تدریج و در اثربارندگی، آبیاری و… به تدریج جذب خاک می‌شوند و گیاه را تقویت می‌کنند. علت اینکه این روش در پاییز و زمستان مورد استفاده قرار می‌گیرد این است که از آبشویی کود در اثر بارش‌های زیاد جلوگیری شود.
- محلول پاشی
روش بعدی محلول پاشی است که به برگ پاشی یا تغذیه برگی نیز معروف است. این روش برای همه انواع گیاهان اعم از گیاهان باغی، زراعی، گلخانه ای و… قابل استفاده است اما میزان و زمان استفاده آن بسته به نوع گیاه متفاوت است. در این روش کود کامل NPK را در آب حل کرده به کمک سمپاش روی گیاهان اسپری می‌کنند. از این روش برای رفع سریع نیاز‌های گیاه استفاده می‌شود.
- همراه با آبیاری
به طور کلی کوددهی به همراه آبیاری ماندگاری بسیار کمی دارد ولی به دلیل محلول بودن و جذب سریع تاثیرگذاری سریع‌تری دارد به همین دلیل برای محصولات زراعی کارآمدتر است. بهترین زمان کوددهی به این روش؛ قبل از گل دهی گیاه، در زمان تشکیل میوه و قبل از برداشت محصول است. در این روش، کود را در آب آبیاری حل می‌کنند و زمین را آبیاری می‌کنند.
باتوجه به اینکه روش‌های آبیاری گیاهان مختلف است؛ کوددهی به روش آبیاری نیز به سه روش مختلف قابل انجام است که در ادامه به توضیح این روش‌ها خواهیم پرداخت.o قطره ای
در این روش ابتدا زمین را به مدت حدود یک ساعت با آب معمولی آبیاری می‌کنند بعد مقدار مشخصی از کود پودری NPK را در آب حل می‌کنند و سپس محلول کود را به آب آبیاری اضافه می‌کنند بعد انجام این کار نیز آبیاری را به مدت یک ساعت دیگر ادامه می‌دهند. این روش بهترین روش در میان روش‌های آبیاری و بهترین نحوه مصرف کود کامل و NPK است زیرا در این روش گیاه بیشترین مقدار جذب را دارد. در این روش، ریشه کود را جذب و مصرف می‌کند.
o بارانی
در روش بارانی نیز همه مراحل مشابه روش قطره ای است با این تفاوت که در این روش آبیاری از طریق آبپاش هایی که در سطح زمین به صورت یک شبکه منظم تعبیه شده انجام می‌شود. فلذا در این روش جذب کود از طریق برگ و ریشه انجام می‌شود. به دلیل برخی هدر رفت‌ها (در اثر باد و تبخیر و…) بازدهی این روش از روش قبلی کمتر است.
o غرقابی
در این روش که ناکارآمدترین نحوه مصرف کود کامل و NPK است روش انجام کار به این صورت است که کیسه های کود را در مسیر آب قرار می دهند تا آب هنگام گذر از کیسه، کود را در خود حل کند و یا اینکه از بشکه ای که یک شیر خروجی دارد استفاده می کنند تا محلول کود را وارد مسیر آبیاری کند. این روش باعث هدر رفت بسیار زیاد کود در مسیر جوی و عدم رسیدن مقدار متوازن کود به همه گیاهان می‌شود.
انواع کود npk
کود NPK دارای ارقام مختلفی است که اعداد موجود در کنار هر یک از کلمات نشان دهنده میزان نیتروژن، فسفر و پتاسیم موجود در کود می باشد، به طور مثال کود 10 40 10 NPK به ترتیب دارای 10 درصد نیتروژن، 40 درصد فسفر و 10 درصد پتاسیم می باشد، به همین صورت اعداد موجود در دیگر کود ها نیز نشان دهنده سه عنصر اساسی گیاه می باشد.
| نوع کود | زمان مصرف | فواید |
| Npk 20 20 20 | در تمام مراحل رشد گیاه | جلوگیری از زرد شدن برگها ، تحریک رشد گیاه |
| Npk 10 52 10 | جوانه زنی گیاه | افزایش حجم ریشه و سبب رشد و استحکام گیاه و جلوگیری زردی برگها باعث جوانه زنی بهتر |
| Npk 12 12 36 | قبل از گلدهی | افزایش باردهی، افزایش کیفیت محصول، بهبود طعم، رنگ پذیری و چگالی محصول |
| Npk 15 5 30 | مراحل گلدهی و تشکیل میوه | افزایش گلدهی و کیفیت محصول، افزایش مقاومت در برابر تنش های محیطی |
| Npk 10 10 40 | در زمان تشکیل میوه | در کیفیت میوه و مقاومت به آفات و بیماری‌ها |
| Npk 30 10 10 | در مراحل اولیه رشد گیاه | سبب افزایش شاخه و برگ و سبزینگی گیاه می‌شود و رشد رویشی |
| Npk 10 30 20 | از ابتدای فاز رویشی تا قبل از فاز زایشی و گلدهی گیاه | در کنار افزایش رشد ریشه محرک گلدهی بوده و این کود در درختان سبب افزایش گرده و لقاح می‌شود |
| Npk 0 30 20 | قبل از گلدهی | فسفر باعث تسریع در ریشه زایی گیاه و بهبود عملکرد گیاه می شود |
| Npk 10 45 10 | در شروع فصل، هنگام ریشه زایی | باعث افزایش رشد و تغذیه گیاه می شود و از زرد شدن برگ درختان جلوگیری |
| Npk 15 15 30 | در زمان تشکیل میوه | باعث افزایش باردهی گیاه. استفاده از این کود سبب افزایش طعم، رنگ و کیفیت محصول می شود و از ترک خوردگی پوست میوه جلوگیری می کند |
| Npk 15 50 5 | جوانه زنی گیاه | انتخابی مناسب برای طیف وسیعی از سبزیجات برای رشد |
| Npk 18 18 18 | در زمان رشد رویشی | برای رشد انواع گیاهان زینتی منجمله انواع کاکتوس مناسب می‌باشد |
| Npk 3 11 38 | در زمان رشد رویشی | تأثیر مثبتی در عملکرد رویشی گیاه ایفا می کند |
| Npk 4 5 40 | در زمان ریزش شکوفه ها | میوه شما علاوه بر بزرگ تر شدن، خوش‌طعم و خوش بو نیز شود گلهای شما نیز بزرگ تر می شود |