هیومیک اسید چیست و چه فوایدی دارد؟
مقدمه
حاصلخیزی و باروری خاک عامل بسیار مهمی در تولید محصولات کشاورزی است که تنها با مصرف کودهای شیمیایی نمی توان به آن دست یافت. علاوه بر وجود مقدار کافی از عناصر شیمیایی در خاک، کشاورزان باید نسبت به تقویت ویژگی های فیزیکی و بیولوژیکی خاک خود نیز توجه لازم را داشته باشند. از قدیم الایام، مصرف کودهای دامی در خاک فعالیتی مرسوم بین کشاورزان بوده است که با تقویت میزان مواد آلی موجود در خاک به بهبود خواص فیزیکی خاک و فعالیت بیولوژیکی خاک کمک می کرده است.
راه حلی که امروزه کشاورزان در بسیاری از مناطق دنیا برای افزایش حاصلخیزی و باروری خاک خود پیدا کرده اند، مصرف مواد هیومیکی است. کودهای دارای اسید هیومیک نه تنها خصوصیات شیمیایی، فیزیکی و بیولوژیکی خاک را بهبود می دهند، بلکه به دلیل دارا بودن انواع هورمون ها و ویتامین ها نیز باعث افزایش تولید می شوند.
هیومیک اسید چیست؟
مواد آلی موجود در خاک پس از مرگ پوسیده شده و هوموس را تشکیل می دهند. در واقع، هوموس شامل مواد آلی است که تا حدی تجزیه شده اند که فاقد شکل و ساختمان خاص می باشند. هوموس معمولا دارای دو نوع اسید آلی می باشد به نام های اسید هیومیک و اسید فولویک.
آخرین محصول در طی فرآیند پوسیدگی و تجزیه مواد آلی مواد هیومیکی هستند. مواد هیومیکی خود شامل سه گروه از ترکیبات می باشند:
• اسید فولویک، که در تمام پی اچ ها محلول است و رنگ آن از زرد روشن تا قهوه ای متمایل به زرد متغیر می باشد. مولکول اسید فولویک به نسبت اسید هیومیک کوچکتر می باشد.
• اسید هیومیک، که در پی اچ های بالاتر از 2 محلول بوده و رنگ آن ها از قهوه ای سوخته تا خاکستری متمایل به سیاه متغیر می باشد. وزن ملکولی و میزان کربن در اسید هیومیک بیشتر از اسید فولویک بوده و حلالیت آن کمتر از اسید فولویک می باشد
• هیومین، که بخش ساختاری هوموس است و غیر قابل حل می باشد. رنگ هیومین کاملا سیاه است.
به طور کلی این مواد از دو منبع به دست می‌آیند:
• لئوناردیت
• بقایای گیاهی که پوسیده و به کربن تبدیل شده‌اند.
لئوناردیت به صورت یک لایه بر روی بستر های معادن زغال سنگ وجود دارد. به جز لئوناردیت، از مواد دیگری همچون پیت ماس، کمپوست و کود دامی نیز می توان برای تولید اسید هیومیک استفاده نمود اما درصد اسید هیومیک در آن ها کمتر بوده و میزان خلوص اسید هیومیک آن ها نیز بسیار پایین تر است.
هیومیک اسید چه فوایدی دارد؟
اشکال مختلف هیومیک اسید
اسید هیومیک ها در انواع مختلفی تولید می شوند. اصولأ هیومیک اسید مناسب جهت استفاده در کشاورزی باید محلول در آب بوده و به راحتی تجزیه شود تا یون های آن توسط گیاهان جذب گردد. به صورت طبیعی ، کلیه مواد معدنی که توسط میکروارگانیسم های خاصی تجزیه می شود ، به نوعی در گروه ترکیبات هیومیکی قرار می گیرند.
- اسید هیومیک گرانوله
اسید هیومیک گرانول با استفاده از روش خاصی از هیومیک اسید فراوری شده و غنی شده تولید می شود. این نوع اسید هیومیک باید به راحتی در آب محلول باشد. در ایران اما تعریف آن متفاوت است. اسید هیومیک گرانول در ایران ، نوعی سنگ معدنی حاوی اندکی هوموس غیر قابل جذب به نام لئوناردیت است که آن را کوبیده و به فروش می رسانند. لئوناردیت یا همان هیومیک اسید گرانوله ، اصولا هیومیک اسید مورد انتظار در کشاورزی نیست زیرا هیومیک آن یونیزه نبوده و نیز قابلیت انحلال پذیری در آب را هم ندارد. لـئوناردیت قادر به کلاته کردن مواد مغذی در خاک نیست و آزاد سازی مواد مغذی آن به چندین سال زمان نیاز دارد. بنابراین شناخت لئوناردیت به عنوان اسید هیومیک کار مفیدی نیست.
- اسید هیومیک پودری
اسید هیومیک صنعتی که امروزه در کشاورزی مدرن به شکل فراوانی مورد استفاده قرار می گیرد ، یک ماده شیمیایی استخراج شده از مواد حاوی ترکیبات هیومیکی مانند لئوناردیت ، زغال ، خاک پیت و … است. برای این منظور ، لئوناردیت را با مواد شیمیایی همچون سدیم هیدروکسید و یا پتاسیم هیدروکسید واکنش می دهند. این مواد شیمیایی با حذف ناخالصی های لئوناردیت ، خلوص مواد هیومیکی آن را افزایش می دهند. همچنین اسید هومیک آن را فراوری کرده و جذب آن را توسط گیاهان ممکن می سازد.
هیومیک اسید پودری به راحتی باید در آب حل شود ولی اگر ته نشین شد ، به معنای وجود مواد ناخالص همچون زغال یا خاک های معدنی در آن است. انواع موجود در بازار ایران عبارت از اسید هیومیک امریکایی ، اسید هیومیک چینی ، هیومیک اسید اسپانیایی و … با خلوص های متفاوت بین ۳۰ درصد تا ۹۰ درصد هستند. - اسید هیومیک مایع
هیومیک اسید مایع با استفاده از اسید هیومیک پودری تولید می شود. ویژگی اصلی هیومیک اسید مایع این است که معمولا با استفاده از دیگر مواد مغذی برای گیاهان نظیر اوره ، کود های NPK ، ازت و … غنی شده است. البته خلوص اسید هیومیک مایع خیلی پایین تر از اسید هیومیک جامد است ولی از طرفی یک محصول آماده استفاده می باشد.