صفر تا صد کاشت جو
مقدمه
جو با نام علمی Hordeum vulgare یکی از اولین غلات کشت شده توسط انسان است. چرخه زندگی این گیاه یک ساله و از خانواده گرامینه‌ها (جویان) است. دانه، کاه و علوفه سبز جو از دیرباز به عنوان یک خوراك مناسب و قابل دسترس مورد توجه صنعت دامپروري کشور بوده و به هنگام خشکسالی و کم آبی ، مدد کار خوبی براي دامداران و کــشاورزان مــحسوب می شود.
علاوه بر ارزش علوفه ای جو این گیاه به علت مقاومتش نسبت به خشکی، شوری خاک ونیز به سبب نیاز کم به آب دربیشتر کشورهای جهان کشت می شود.
نیازهای اساسی کاشت جو
عمليات كاشت
کاشت جو از طریق بذركاري به صورت دست پاش و يا به وسيله بذر كارها بطور خطي انجام مي پذيرد. در مزارعي كه خوب آماده نشده اند و داراي علف هرز مي باشند طريقه دست افشاني به رديفكاري ارجعيت دارد. فواصل بوته ها در كشت دست پاش يكنواخت بوده در حاليكه در كشت هاي خطي فواصل زيادي بين خطوط خالي مانده وعلفهاي هرز فرصتي براي حضور بدست مي آورند. بذر كاري در مزارع مكانيزه به وسيله بذر افشان بسيار ارزان تر و سريع تر انجام مي گيرد. به همين دليل از كود پاش هاي سانتريوفوژ به عنوان بذر افشان و براي زير خاك كردن بذر از ديسك استفاده مي گردد .
زمان کاشت
رعايت تاريخ كاشت يكي از عوامل موثر در افزايش عملكرد در واحد سطح محصولات زراعي مي باشد. لازم به ذكر است كه تاريخ كاشت در مناطق گرم بر اساس متوسط درجه حرارت محيط در زمان گرده افشاني ( نیمه اول مهر تا 20 آبان) و در مناطق معتدل و سرد با توجه به زمان حاكم شدن صفر فيزيولوژيك (اواخر شهریور تا اواخر مهر) مي باشد.
عمق بذر
عمق بذر در خاك به عواملي نظيرزراعت ديم وآبي ،كيفيت زمين و … بستگي داشته كه حداكثر5 تا 6 سانتي متر خواهد بود. در اراضي ديم عمق كاشت زيادتر بوده تا بذر براي روئيدن از رطوبت بيشتر اعماق استفاده نمايد. در اراضي حاصلخيز و مرغوب بذر در عمق كمتري كاشته شده و جوانه ها زودتر ازخاك بيرون مي آيند. اما در زمين هاي ناهموار بذر در عمق بيشتري قرار گرفته تا شرايط خاك مشكلي در جوانه زني بذر ايجاد نكند.
تراکم بذر و جمعیت گیاهی
در مقایسه با جو، در گیاه جو آزادی عمل کمتری در خصوص جبران تراکم کمتر گیاهی با تعداد دانه در هر خوشه وجود دارد؛ چراکه هر سنبلچه در برگیرنده یک یا سه گلچه است. برای ارقام جو هیبرید، تراکم بذر کمتری نسبت به ارقام بومی و سنتی استفاده می شود . حداكثرعملكرد دانه غلات ازتراكم گياهي كمتر از 200 بوته درمتر مربع بدست مي آيد.
مراحل رشد جو
مراحل رشد جوعبارت است از؛
- جوانه زنی Germination
- رشد گیاهچه Emergence
- پنجه زنی Tillering
- طویل شدن ساقه stem alongation
- ظهور سنبله Ear emergence
- گلدهی flowering
- شیری شدن دانه milk developation
- خمیری شدن دانه Dough developation
- رسیدگی دانه Ripening
- مرحله رشد
- قبل از کاشت
- نوع کود
- کودهای فسفر، پتاس، ازت، کود مرغی، گوگرد
براساس نتایج آزمون خاک
- نحوه مصرف
- به همراه شخم و دیسک
- مرحله رشد
- جوانه زنی
- نوع کود
- کود های سه بیست، هیومیک اسید 73درصد، نیتروژن و فسفر
- طریقه مصرف
- آبیاری
- مرحله رشد
- پنجه زنی
- نوع کود
- کود سه بیست، کودهای حاوی عناصر ریزمغذی
- طریقه مصرف
- محلولپاشی
- مرحله رشد
- ساقه دهی
- نوع کود
- کود های نیتروژنی، اسیدهیومیک، کودهای حاوی عناصر ریزمغذی
- طریقه مصرف
محلول پاشی
- مرحله رشد
- ظهور خوشه
- نوع کود
- کود های پتاس بالا و فسفر و هیومیک اسید، کودهای حاوی عناصر ریزمغذی
- طریقه مصرف
- محلول پاشی
- مرحله رشد
- پرشدن دانه
- نوع کود
- کود های پتاس بالا
- طریقه مصرف
- محلول پاشی
آفات و بیماری های جو
سفیدک پودری یا سطحی جو
این بیماری توسط قارچ Blumeria graminis f. sp. Tritici ایجاد می شود. علائم بیماری به شکل ظاهر شدن پودر یا کپک سفید یا شیری رنگ روی ساقه، غلاف برگ، پهنک برگ و سنبله می‌باشد. این بیماری از جمله مهم ترین بیماری های جو در مناطق معتدل کشور است. که درجه حرارت خنک، رطوبت نسبی بالا و بارندگی زیاد باعث اپیدمی این بیماری می‌شود.
سفیدک پودری از مرحله دو برگی تا خمیری موجب آلودگی بوته ها می شود
روش های کنترل آفت:
- ارقام مقاوم
- تناوب زراعی
- رعایت تراکم مناسب
در صورت بروز آلودگی زود هنگام . کاشت ارقام کاملا حساس از کنترل شیمیایی می توان استفاده کرد.
استفاده از سم تیلت( 0.75 تا یک لیتر در هکتار) و سایر سموم موجود و موثر برای این بیماری.
بیماری لکه نواری جو
عامل این بیماری قارچ Helmintosporium graminarum است. این بیماری کاملا بذر زاد می‌باشد با کشت بذر آلوده بوته های آلوده ایجاد می‌شود.
علائم بیماری لکه نواری جو به صورت نوار نکروز ( زرد و خشک) روی برگ آشکار می‌شود. این نوارهای نکروزه معمولا به یکدیگر می پیوندند و برگ از محل نوارها شکاف می خورد. و حالت پارگی در برگ ها مشاهده می‌شود. گیاه آلوده اغلب کوتاه می ماند، و تعداد پنجه کمتری تولید می کند. در بیشتر مواقع این بوته ها به سنبله نمی‌روند. در شرایط محیطی مرطوب اسپورهای این قارچ روی سنبله های سالم قرار می‌گیرد و سبب آلودگی دانه ها می‌شود.
روش های کنترل آفت:
- استفاده از بذرهای سالم و گواهی شده
- ارقام مقاوم
- ضدعفونی بذر با سم رورال تی اس به میزان ۲ در هزار و کربوکسین تیرام ۷۵٪
بیماری زنگ قهوه ای یا زنگ برگ
عامل زنگ قهوه ای قارچ Puccinia recondite f. sp. Hordei می‌باشد. اغلب از مهمترین بیماری های جو می‌باشد. و در مناطقی که رسیدن جو به تاخیر می‌افتد، خسارت زیادی وارد می‌کند.
علائم بیماری به صورت ظهور جوش های قهوه ای گرد و ریز روی غلاف ها و پهنک برگ آشکار می‌شود. و روی خوشه های ارقام خیلی حساس در مراحل پیشرفته اپیدمی به وجود می‌آید.
بیماری در دمای ۱۵ تا ۲۲ درجه سانتی گراد و رطوبت زیاد ایجاد می شود.
روش های کنترل آفت:
- کشت ارقام مقاوم یا متحمل
- کشت ردیفی
- کوددهی مناسب
مبارزه شیمیایی با قارچکش تیلت( ۰/۷۵ تا یک لیتر در هکتار) و فولیکور ( ۱ لیتر در هکتار) و … در کنترل بیماری موثر می‌باشد.
بیماری کچلی یا سوختگی برگ جو
این بیماری توسط قارچ Rhynchosporium secalis ایجاد می‌شود. علائم این بیماری (Barley scald) به صورت لکه های بیضوی و سفید رنگ روی پهنک برگ می‌باشد. که در شرایط مساعد آب و هوایی خنک و مرطوب باعث از بین رفتن کامل برگ می‌شود
روش های کنترل آفت:
- ارقام مقاوم
- تناوب زراعی
بیماری لکه چشمی تیز ( Sharp Eyespo)
عامل این بیماری قارچ R. solani , Rhizoctonia cerealis است. علائم بیماری به صورت لکه های قهوه ای کوچک روی گیاهچه ها می باشد. که در حالت شدید لکه ها می‌پوسد.
بیماری سیاهک آشکار جو
قارچ عامل بیماري Ustilago nuda می‌باشد. و در مناطقی که بارندگی و رطوبت زیاد است رایج تر است. در اکثر مناطق خسارت سیاهک آشکار ناچیز است .گاهی اوقات ارقام زراعی بسیار حساس دچار خسارت می شوند.
علائم این بیماري در فاصله میان خوشه دهی تا رسیدن محصول آشکار می‌شود .ابتدا خوشه هاي آلوده سیاه شده، و در میان خوشه هاي سالم سبز رنگی که تازه سر زده اند آشکارا قابل مشاهده است. بیشتر خوشه هاي آلوده کمی زودتر از خوشه هاي طبیعی ظاهر می شوند و سنبلکهاي آن ها، به استثنا غشاي نازك فرابر، به توده اسپور خشک زیتونی رنگ تا سیاه تغییر شکل می دهند.
روش های کنترل آفت:
- ضد عفونی بذر با قارچکش کربوکسین
- ارقام زراعی مقاوم
سیاهک سخت جو
این بیماري توسط قارچ ustilago hordei ایجاد می‌شود. سیاهک سخت پراکندگی بیشتري نسبت به سیاهک آشکار یا نیمه آشکار داشته، و در مناطقی که از بذر ضد عفونی شده استفاده می شود. خسارت ناشی از این بیماري بسیار کم می‌باشد. اما با توجه به اینکه خوشه هاي آلوده همراه با خوشه هاي سالم برداشت میشوند. از نظر اقتصادي خسارت ناشی از کاهش تولید و افت ارزش محصول را سبب می‌شود
علائم بیماري سیاهک سخت جو وجود غشاي نسبتاً پایداري است که تا زمان رسیدن گیاه باقی مانده. خوشه هاي سیاهک زده دیرتر از خوشه هاي سالم ظاهر می شوند. و در بسیاري از موارد درون غلاف برگ پرچم گرفتار می شوند. و کاملا خارج نمی گردند در مزارعی که درصد آلودگی بالا باشد. پس از خرمن کوبی در روي دانه ها توده قهوه اي تیره تا سیاهی از تلیوسپورها آشکار می شود.
این بیماري توسط قارچ ustilago hordei ایجاد می‌شود. سیاهک سخت پراکندگی بیشتري نسبت به سیاهک آشکار یا نیمه آشکار داشته، و در مناطقی که از بذر ضد عفونی شده استفاده می شود. خسارت ناشی از این بیماري بسیار کم می‌باشد. اما با توجه به اینکه خوشه هاي آلوده همراه با خوشه هاي سالم برداشت میشوند. از نظر اقتصادي خسارت ناشی از کاهش تولید و افت ارزش محصول را سبب می‌شود
علائم بیماري سیاهک سخت جو وجود غشاي نسبتاً پایداري است که تا زمان رسیدن گیاه باقی مانده. خوشه هاي سیاهک زده دیرتر از خوشه هاي سالم ظاهر می شوند. و در بسیاري از موارد درون غلاف برگ پرچم گرفتار می شوند. و کاملا خارج نمی گردند در مزارعی که درصد آلودگی بالا باشد. پس از خرمن کوبی در روي دانه ها توده قهوه اي تیره تا سیاهی از تلیوسپورها آشکار می شود.
روش های کنترل آفت:
- کاشت بذر سالم و گواهی شده
- ضدعفونی بذر با قارچکش ها
- کاشت ارقام مقاوم
زنگ زرد جو
عامل این بیماري قارچ Puccinia striformis می باشد این زنگ معمولا در بهار زودتر از سایر زنگ ها آشکار می‌شود. یوردیومها قارچ زرد رنگ اند، و بیشتر روي برگ و سنبله، اغلب به شکل نوارهایی برجسته دیده میشوند جوش هاي منفرد ولی شکل خطی در فواصل شبکه رگبرگ ها در تمام طول برگ امتداد داشته، روي گیاهچه ها جوشها حالت انفرادي دارند. و به شکل خطی در نمی آیند.
روش های کنترل آفت:
استفاده از ارقام زراعی مقاوم
ولی زمانی که شدت بیماري بالا باشد از قارچکش هاي تيلت (پروپيكونازول) و فوليكور (تبوكونازول) استفاده می‌شود.
آفات مهم جو
ملخ مراكشي
آفت ملخ مراکشی( Dociostaurus maroccanus ) چون اولین بار در مراکش دیده شده به آن ملخ مراکشی می‌گویند. این ملخ در مناطق کوهستانی و یا تپه ها شیوع دارد.
در ایران آفت ملخ مراکشی از استانهای مرکزی،فارس،آذربایجان شرقی،گرگان، خوزستان، مازندر ان، گیلان، ایلام، سمنان گزارش شده است.
این آفت ابتدا از گیاهان مرتعی سپس غلات(جو، جو و …)، حبوبات(عدس، ارزن، شبدر، یونجه و…) و سپس از سایر سطوح سبز و درختان مثمر و غیر مثمر اطراف محل زندگی خود تغذیه می‌کند.
بدن آنها دارای رنگ خاکی مایل به زرد و لکه‌های خاکستری می‌باشد. بال‌های عقبی‌شان بی‌رنگ و شفاف بوده و ساق پای جفت سوم آنها زرد کاهی است. یک نسل در سال دارد.
روش های کنترل:
پایش آفت
مبارزه شیمیایی از سموم تماسی نفوذی مانند مالاتیون و فنیتروتیون
تریپس جو
آفت تریپس جو (Haplothrips tritici) با تغذیه از گیاه باعث کوتاه ماندن و پیچیدگی سنبله ها و کج و معوج شدن ریشک ها می شود. نوک خوشه ها سفید رنگ می شود.
روش های کنترل:
شخم عمیق تا ۹۰% تریپس ها را که در داخل خاک و مزرعه زمستان گذرانی می کنند را از بین می برد
شیمیایی با استفاده از حشره کش های مالاتیون و …..
سوسک سیاه
این افت (Zabrus tenebrioides) علاوه بر جو روی جو نیز خسارت می زند. و خسارت اصلی مربوط به لارو آن است. که در پاییز و زمستان به بوته ها حمله می کند. و با جویدن برگ ها و باقی گذاشتن رگبرگ های اصلی خسارت وارد می کند
روش های کنترل :
- شخم عمیق
- کنترل بیولوژیکی
در موارد تجمع آفت کنترل شیمیایی با استفاده از سمومی مانند دورسپان، کنفیدور و فوزالون و………..
سوسک برگ خوار غلات
این آفت ( Oulema melanopu) بیشتر در مزارع آبی دیده می شود. لارو و حشره کامل پارانشیم رویی برگ را به موازات رگبرگ اصلی خورده و محل خسارت آن روی برگ به صورت نوارهای سفید طولی مشاهده می شود.
کرم های مفتولی ریشه
این کرم ها که از خانواده Agriotes می‌باشند، چند میزبانه هستند. جو و جو نیز به عنوان میزبان آن ها گزارش شده است. خسارت اصلی توسط لاروها است. که به ریشه جو و جو در برخی مناطق گزارش شده است.
شته
شته ها با مکیدن شیره نباتی علاوه بر جوانه ها و برک ها به دانه ها نیز حمله می کنند.
روش های کنترل :
- تناوب زراعی
- ارقام مقاوم
در صورت تیاز به کنترل شیمیایی استفاده از سموم کنفیدور، پریمکارب، مالاتیون و دورسپان و……..
علف های هرز جو
علف‌های هرز همواره به عنوان یک مهمان ناخوانده در مزارع حضور می‌یابند. تحت شرایط معمولی، علف‌های هرز بذر فراوانی تولید می‌کنند که این بذور دارای خواب بوده و مدت زمان زیادی قوه نامیه خود ار حفظ می‌کنند. بنابراین، بذور علف‌های هرز همیشه در مزارع کشاورزی حضور دارند و بخشی از بانک بذر که مکانیسم ذخیره بذر در تمام بوم نظام‌ها می‌باشند.
در بین علف‌های هرز پهن برگ مزارع جو گونه‌های خردل وحشی، شلمبیک، کنگر وحشی، کنگر برگ ابلقی، شیرتیغی، بی‌تی‌راخ، هفت بند و خُلر مهمترین علف‌های هرز پهن برگ جو محسوب میشوند. در بین علف‌های هرز باریک برگ مزارع جو نیز گونه‌های یولاف وحشی، چچم، خونی‌واش و دم روباهی مهمترین علف‌های هرز باریک برگ مزارع جو محسوب میشوند. برخی از علف‌های هرز مانند پیچک صحرایی، کنگر وحشی و کنگر برگ ابلقی به عنوان علف‌های هرز مزاحم برداشت مزارع جو شناخته میشوند.
مهم ترین علف های هرز باریک برگ در مزارع جو عبارتند از:
علف هرز یولاف وحشی (Avena ludoviciana Darieu)
علف هرز چچم (Lolium rigidum)
علف هرز جو موشی (Hordeum murinum)
خونی واش(بذرک) (Phalaris spp)
علف هرز دم روباهی (Alopecurus myosuroides)
علف هرز بروموس آویخته ( علف پشمکی ) (Bromus tectorum))
علف های هرز پهن برگ در مزارع جو عبارتند از:
بابونه (.Matricaria chamomile L)
شقایق (گل عروسک) (Papaver rhoeas)
علف هرز شلمی (Rapistrum rugosum)
علف هرز خردل وحشی (Sinapis arvensis)
شاتره (Fumaria spp)
علف هرز کاهوک وحشی (Lactuca serriola)
علف هرز کیسه کشیش (Capsella bursa-pastoris)
علف هرز صابونک (Vaccaria hispanica)
علف هرز هفت بند (Polygonum)
علف هرز پنیرک (Malva spp)
علف هرز سلمه تره (Chenopodium spp)
علف هرز ازمک (Lepidium draba)
