صفر تا صد کاشت نیشکر

مقدمه

  • نام انگیسی Sugar cane
  • نام علمی  Saccharum officinarum

نیشکر از گیاهان مهم قندی است که کشت و کار آن سابقه طولانی دارد. نیشکر سرشار از قند است و در تهیه شکر سفید و قهوه ای مورد استفاده قرار می گیرد. آب نیشکر که سرشار از مواد مغذی ضروری می باشد، بسیار سالم و مفید است. ساقه نیشکر دارای 14 تا 17 درصد ساکارز بوده از ساقه نیشکر در تهیه کاغذ و مقوای ساختمانی، تخته صنعتی همچنین بعد از استخراج قند مالس و تفاله آن به عنوان محصول جانبی که که از آنها به ترتیب در تهیه الکل و تغذیه دام استفاده می شود.

نیازهای اساسی کاشت نیشکر

  • خاک

    بهترین محیط رشد برای نیشکر احتمالا خاک لوم تا لومی رسی با عمق بیشتر از یک متر و ساختمان خوب و پایدار است. به طور کلی گیاه نیشکر در مقابل شوری مقاومت خوبی از خود نشان می دهد اما در برخی موارد به علت وجود شوری بسیار زیاد گیاه رشد کافی نمی نماید و رنگ برگ، به سمت بیرنگی و زردی تمایل پیدا می کند.

    خاک های مرطوب از عمق 100 تا 150 سانتی متر با زهکشی مناسب مناسب ترین هستند. در خاک های عمیق و با زهکشی خوب با حاصلخیزی متوسط بافت های خاک لومی شنی با pH از 6 تا 7.7 رشد می کند.

  • دما

    از نظر آب و هوایی نیز به طور کلی گیاه نیشکر یک گیاه گرمسیری می باشد. هوا در دوره ی رشد باید گرم و متوسط حرارت روزانه در حدود 37 درجه سانتی گراد باشد.

  • آبیاری

    پس از کشت قلمه هاى نیشکر که از بیستم مرداد شروع می شود اولین دور آبیارى انجام می گیرد. دومین مرحله آبیاری، ۶ روز پس از نوبت اول است. به طور کلى فاصله دو آبیارى بستگى به درجه حرارت جنس خاک و قدرت چسبندگى آن دارد.

  • نور

    میزان تابش آفتاب در طی دوره رشد نیشکر باید زیاد باشد. نیشکر به یک دوره طولانی نور خورشید حدود 12 تا 14 ساعت پاسخ می دهد.

انتخاب بذر

قلمه انتخاب شده برای قلمه زدن معمولا چند ماه قبل از برداشت مزارع تازه کاشته شده و یا مزارع در حال رشد مجدد (پس از برداشت سال اول) انتخاب می شوند، چرا که قلمه ها در آن زمان رشد کافی داشته و به نحوی انتخاب می شوند که گیاه نیشکر یکنواخت و عاری از بیماری و آفات باشد. قلمه باید دارای حداقل 3 جوانه و بین 30 تا 60 سانتی متر طول داشته و همینطور در میانه آن دو گره باشد.

عمق کاشت

پس از آماده سازی قلمه ها، آن ها را به طور افقى در کف جوی ها می خوابانند و بر روى آن به ارتفاع 3 تا 7 سانتی متر خاک می ریزند.

میزان بذر

تعداد قلمه هاى نیشکر کاشته شده در هر هکتار بستگى به شرایط محیط، رقم گیاه، مقدار و چگونگى آبیاری، روش کاشت و سایر عوامل دیگر دارد اما در هر صورت پس از تهیه زمین و قلمه ها براى هر هکتار زمین حدود 15 تا 25 هزار قلمه مورد نیاز می باشد.

تراکم کاشت

روش کاشت مورد استفاده در مناطقی با بارندگی متوسط و مشکلات زهکشی، شامل ساخت شیار هایی به شکل “v” با عمق حدود 20-25 سانتی متر و با فاصله حدود 80-100 سانتی متر می ‌باشد.

در مناطق با بارندگی کم، روش کاشت در بستر مسطح روشی ساده و ارزان است. با استفاده از کولتیواتور، شیار هایی با عمق کم (حدود ۸-۱۰ سانتی ‌متر) در فواصلی بین ۷۵ تا ۹۰ سانتی ‌متر باز می‌ شوند.

تناوب زراعی

نیشکر یک گیاه منوکالچر است یعنى داراى تناوب نمی باشد و به تنهایى کشت می شود و پس از ۵-۶ سال دوره بهره بردارى به آیش گذاشته می شود و مجدداً کشت می شود. در هندوستان بین نیشکر، برنج می کارند.

زمان کاشت

زمان کشت نیشکر از منطقه ای به منطقه دیگر متفاوت است. کشت نیشکر متاثر از میزان بارندگی، خشکسالی و غیره می باشد .زمان مناسب کاشت نیشکردر خوزستان از نیمه دوم مرداد تا اواخر مهرماه می باشد. باید توجه داشت که کشت هاى که با تأخیر انجام شود در سال بعد کاهش محصول خواهد داشت.

دراستان مازندران،کشت نیشکر از اوایل بهار آغاز می شود.

  • قبل از کاشت
  • مرحله رشد
  • قبل از کاشت
  • نوع کود
  • اوره و سوپرفسفات تریپل
  • میزان مصرف
  • براساس آزمایش خاک
  • نحوه مصرف
  • همراه شخم و دیسک
  • جوانه زنی (شکل دهی)

    ابتدا ساقه تشکیل شده ولی هنوز از خاک خارج نشده است و بعد از گذشت چند روز خروج ساقه از خاک آغاز می شود.

  • 4 تا 6 برگی

    ظهور 4 تا 6 برگ روی ساقه. تا این مرحله را مرحله رشد کند نیشکر می گوییم. پس از این مرحله نیشکر وارد مرحله پنجه زنی می گردد.

  • مرحله رشد
  • 4 تا 6 برگی
  • نوع کود
  • کود مرغی
  • میزان مصرف
  • 700 تا 1000 کیلوگرم در هکتار
  • طریقه مصرف
  • به صورت خاکی
  • رشد طولی

    در این مرحله ریشه ها کاملا رشد یافته است. پس از پنجه زنی مرحله رشد سریع اتفاق می افتد.در انتهای این مرحله ماکزیم رشد و تجمع قند در بافت ها صورت خواهد گرفت.

  • مرحله رشد
  • رشد طولی
  • نوع کود
  • 10 52 10
  • میزان مصرف
  • 2 تا 3 کیلو در هکتار
  • طریقه مصرف
  • همراه با آبیاری
  • گلدهی

    پس از مرحله رشد سریع، مرحله گل دهی است که باعث کاهش درصد قند می گردد. برداشت نیشکر در مرحله گلدهی صورت می گیرد. در بسیاری از نقاط پس از برداشت در سال اول مزرعه را خراب نکرده تا در چند سال از نیشکر محصول برداشت کنند به این نوع زراعت اصطلاحا کشت چند ساله یا Raton cropping می گویند.

  • قبل از مرحله برداشت
  • مرحله رشد
  • قبل از مرحله برداشت
  • نوع کود
  • کود پتاس بالا
  • میزان مصرف
  • 3 تا 5 کیلوگرم در هکتار
  • طریقه مصرف
  • به همراه آب آبیاری
  • برداشت نیشکر

    جهت برداشت محصول نیشکر، که همان ساقه است در ابتدا از کارگرهای مجهز به ساطور استفاده می شد که البته با گذشت زمان و با افزایش هزینه ی کارگری، تمایل به سمت برداشت مکانیزه افزایش یافت. در این زمان از ادوات برداشت محصول؛ که یکی از مهمترین آن ها Hrvester نیشکر است استفاده شد اما بدلیل وجود کاه و کلش فراوان بازده بسیار پایینی را به همراه داشتند. جهت رفع این مشکل کشاورزان از روش سوزاندن مزارع بهره گرفتند. بدین ترتیب که زمین مورد نظر جهت برداشت را 24 ساعت قبل از برداشت می سوزانند، سپس به کمک ماشین برداشت نیشکر، نی های باقی مانده بر روی سطح زمین را برداشت می نمایند. البته باید توجه شود که تنها زمین هایی سوزانده می شوند که حداکثر در طی 24 ساعت محصولاتشان برداشت می شوند، در غیر این صورت نه تنها این روش باعث افزایش بازده نمی شود بلکه به طور قابل ملاحظه ی مقدار ساکارز برداشت شده را کاهش می دهد.

آفات

کرم ساقه خوار نیشکرSesamia

 کرم ساقه خوار نیشکر نام علمی Sesamia spp از آفات مهم نیشکر در منطقه هفت تپه خوزستان می باشد. به نظر می رسد که این حشره بومی خوزستان باشد و تا قبل از کشت مجدد نیشکر در این استان آفت مزبور روی گیاهان زراعی و علفهای هرز فعالیت داشته و سپس روی نیشکر منتقل و مستقر گردیده است.

لاروها درست از محل طوقه یا چند سانتیمتر بالای خاک با ایجاد سوراخ عمودی در ساقه نی وارد می شوند. این لاروها در مراحل اول دور تا دور ساقه را از داخل مورد تغذیه قرار داده سپس بطرف پائین یا بالا، دالان تغذیه ای خود را می سازند. دسته دیگر از لاروها از محل جوانه میانی وارد ساقه بوته مورد حمله می شوند. این لاروها اول مقداری از جوانه میانی تغذیه کرده و ارتباط جوانه میانی را با قسمت های غذا دهنده قطع می نمایند، سپس بطرف پائین در ساقه اصلی نفوذ می نمایند. این لاروها اغلب قبل از نفوذ به داخل جوانه میانی مقدار کمی از پارانشیم برگ نیز تغذیه می کنند. به طور کلی در هر دو حالت تغذیه الارو از جوانه میانی یا از قسمتهای زیرین ساقه بوته های جوان باعث خشکیدن جوانه میانی می گردد (dead heart) و این بوته های آلوده را می توان به آسانی از روی جوانه های خشکیده شان تشخیص داد.

روش های کنترل آفت:

  • کنترل شیمیایی

    توزیع کودهای فسفره

    سمپاشی علف های قبل از رویش (Preemergence)

  • کنترل مکانیکی

    سوزاندن بقایای محصول سال قبل

    نرم کردن خاک مزارع (Subsoiling)

    ساختن مجدد پشته ها

    ساختن جویهای اصلی آبیاری و زه آب و اجرای اولین دور آبیاری

  • کنترل بیولوژیکی

    در حال حاضر مهمترين دشمن طبيعي كرم ساقه خوار (سزامیا) زنبوري به نام Busseolae Telenomus مي باشد كه حدود 11 الي 12 نسل در طول سال زادآوری دارد و شعاع پرواز آن حدود 9-8 متر بوده كه توسط باد نيز كيلومترها جابجا مي شود. هر زنبور تلنوموس مي تواند 80 تخم را پارازيته نموده و حدود 90 % تخم ساقه خوار سزاميا را از بين ببرد. پرورش و رها سازي تلنوموس در حال حاضر در موسسه تحقيقات و آموزش شركت توسعه نيشكر و شركتهاي كشت و صنعت نيشكري انجام مي گيرد و باعث کنترل صدرصدی کرم ساقه خوار نیشکر شده است.

كنه زرد نيشكر Tick Sugar cane

این کنه با نام علمی Oligonychos sacchari از طریق مکیدن کلروپلاست سلول های برگ به صورت مستقیم خسارت زده و باعث ضعف گیاه می شود. شیوع این آفت درفصل تابستان ماه های خرداد ،تیرومرداد همزمان با شروع رشد گیاه نیشکراتفاق می افتد .می توان گفت آب ماندگی ،لکه خشک وفاصله زیاد اینتروال کانون بسیار مناسبی را برای فعالیت این آفت می باشد.همچنین وجود گرمای شدید ورطوبت نسبی کم باعث طغیان این آفت می شود.

روش های کنترل آفت:

  • کنترل مکانیکی

    کاشت ارقام مقاوم

    رعایت ترکیب ارقام وکشت ارقام مقاوم در مسیر باد

    مدیریت آبیاری درماههای تیر ومرداد

    تغذیه کودی مناسب وبه موقع گیاه نیشکر

    پایان سمپاشی علفهای هرز حداکثر تااواخر فروردین

    مالچ پاشی جاده های پرتردد حاشیه مزارع

    استفاده از سمپاش توربینی به منظور آب پاشی حاشیه مزارع آلوده

  • کنترل شیمیایی

    درصورت آبپاشی مزارع آلوده استفاده از محلول 5درهزار کود ازت به منظورتغذیه گیاه توصیه می شود.

  • کنترل بیولوژیکی

    در ميان دشمنان طبيعي اليگونيخوس، كفشدوزك Stethorus gilvifrons بيشترين پتانسيل كاربردي را در كنترل بيولوژيك كنه دارد. بطوریکه کفشدوزک كامل ماده روزانه 42-30 و کفشدوزک كامل نر روزانه تا 27 عدد از كنه هاي بالغ تغذيه مي كنند و با این طریق جمعیت کنه ها کنترل می شود.

بیماری ها

سیاهک نیشکر Sugarcane Smut

بیماری سیاهک نام عامل قارچustilago scitaminea نیشکر در تمام گیاه سیستمیک است و به قسمت های مختلف گیاه حمله می کند (برگ، جوانه و ریشه). علایم این بیماری نیز مانند سیاهک های برگی غلات روی برگ نیشکر به خوبی مشخص است.

مقدار زیادی از بافت برگ از بین می رود و برگ مضمحل می شود. در اثر آلودگی معمولا رشد نی ها کند می شود و فاصله بین بندها کاهش می یابد و منجر به کوتاه ماندن طول عمومی نی می شود. گاهی ساقه های آلوده خشن، خشک و شکننده نیز می شوند. بندها قطر طبیعی خود را به دست می آورند ولی ساقه کمی باریک می ماند. بندهای بالایی اغلب عاری از جوانه می شوند و مجموعه فاصله بین بندهای انتهایی از حالت ساقه خارج شده و به شکل شلاق در می آیند، که معمولا پیچ خورده و رنگ سیاه به خود         می گیرند.

روش های کنترل آفت:

  • کنترل مکانیکی

    قرنطینه داخل کشور

    سوزاندن لکه های آلوده با نفت

    استفاده از قلمه های سالم

    استفاده از ارقام مقاوم

  • کنترل شیمیاایی

    ترموتراپی قلمه ها جهت کاشتن با تبوکونازول و آب گرم ۵۰ درجه به مدت ۲ ساعت

    تیمار قلمه های نیشکر با قارچ کش پروپیکونازول با نام تجارتی تیلت در کنترل سیاهک نیشکر مؤثر بوده است.

  • کنترل بیولوژیک

    کنترل بیولوژیک برای این بیماری تا کنون صورت نگرفته است.

بیماری کوتولگی راتون نیشکر Raton Stunting Disease

عامل بیماری باکتری Leifsonia xyli subsp. xyliدر اثر فعالیت باکتری عامل بیماری، وجود رزین، صمغ و تایلوز، دستجات آوند مخصوصا در محل گره های تحتانی ساقه های نیشکر مسدود گردیده و در اثر این عارضه حرکت آب و املاح غذایی به قسمت فوقانی کاهش می یابد. متعاقبا فواصل میانگره ها وقطر ساقه های آلوده کاهش یافته، این امر منجر به کاهش محصول در سطح اقتصادی می شود

روش های کنترل آفت:

  • کنترل مکانیکی

    چون عامل باکتریایی  RSD  از طریق مکانیکی منتقل می شود همه سطوح برنده نی از قبیل قمه نی بر، کولتیواتور(ماشین شخم زنی و علف هرز کن) و تیغه های پلانتر(کشت کننده) و هاروستر(برداشت کننده) ممکن است آلوده شوند. تجهیزاتی که در مزارع آلوده مورد استفاده قرار می گیرند باید قبل از وارد شدن به مزرعه سالم از عصاره نی، خرده های نی و پوشال پاک شده و تیغه های ادوات باید توسط گرما(آب گرم ، بخار آب) یا ضدعفونی کننده های شیمیایی ضدعفونی گردند.

    ضدعفونی در آب گرم ۵۰ درجه به مدت ۲تا ۳ ساعت

    ضدعفونی در هوای گرم : ۵۸ درجه به مدت ۸ ساعت یا ۵۰ در جه به مدت ۲۴ ساعت.

    استفاده از ارقام مقاوم

  • کنترل شیمیایی

    تیمار گیاهان آلوده با استفاده از کودهای کلسیمی به همراه هورمون اکسین (آیندول استیک اسید و یا ایندول بوتریک اسید)

  • کنترل بیولوژیکی

    تاکنون کنترل بیولوژیک برای این بیماری صورت نگرفته است.

علف های هرز

طولانی بودن دوره رشد نیشکر سبب می شود که علف های هرز متنوعی در آن رویش کنند که از مهم ترین آن ها قیاق، پنیرک و اویار سلام می باشد.

علف هرز اویار سلام ( Cyperus rotundus)

علف هرز قیاق (Sorghum halepense)

علف هرز پنیرک (Malva neglecta)