صفر تا صد کاشت چغندر قند

مقدمه

قند يكي از منابع اصلي تامين انرژي اسـت . گياهـان قنـدي عمـده در جهـان و همچنـين درايران، نيشكر و چغندرقند مي باشند. چغندرقند با نام علمی Vulgaris Beta گیاهی دو لپه از خانواده اسفناج (Chenopodiaceae)می باشد. دوره زندگی در چغندرقند دو ساله بوده که سال اول رشد رویشی داشته و تشکیل یک ریشه قطور و سال دوم رشد زایشی و تولید ساقه گل دهنده و میوه را می نماید. جهت انتقال از مرحله رویشی به زایشی، گیاه احتیاج به یک دوره درجه حرارت پایین همراه با روزهاي بلند دارد.  

در برخـي سـال هـا، بعـضي از بوته ها طي سال اول رشد (توليد چغندر ريشه اي) وارد مرحله بـذردهي مـي شـوند و رفتـاري مـشابه گياهـان دوسـاله نـشان نمـي دهنـد. ايـن گياهـان، بـولتر (bolter )ناميـده مـي شـوند. بولترها از اوايل تير تا زمان برداشت گيـاه در مـاه مهـر ظـاهر مي شوند.

نیاز های اساسی کاشت چغندر قند

  • نور

    چغندرقند گياهـي روز بلند بوده و به نـور زيادي براي رشد و تجمـع قنـد در ريـشه نيـاز دارد. وجود نور كافي در اواخر دوره رشد، موجب زياد شدن ذخيره قند و افزايش خـواص كيفي چغندرقند مي شود. بدين منظور بايد فاصله بهينه بوته هـا و تـراكم مطلـوب آنهـا را در كشت زار مورد توجه قرار داده و ضمن كوشش در جهت حفظ سـلامت بـرگ هـا، نـسبت بـه كنترل سريع علف هاي هرز نيز اقدام شود.

  • آبیاری

    كل آب مورد نياز چغندرقند در طول دوره رشد در مناطق مختلف كشور را بين 7300 تـا 13600 متـر مكعـب در هكتـار برآورد كرده اند. كشت ديم موفق چغندرقند به دستكـم 500 ميلـي متـر آب (جمـع ذخيـره رطوبتي و باران در فصل رشد با توزيع مناسب) نياز دارد.

  • خاک

    خاك هاي حاصلخيز داراي زهكشي مناسب، با بافت متوسط (رسـي – شـني ) و اسـيديته (pH )خنثي تا كمي قليايي (7 تا 2/7 (براي چغنـدرقند منــاسب هـستند . خـاك هـاي داراي مقادير زياد سنگ، خاك هاي فشرده و سفت كه به طـور معمـول بـدون مـواد آلـي هـستند، براي كشت چغندرقند مناسب نمي باشند. چغندرقنـد جـز در مراحـل اوليـه رشـد، نـسبت بـه شوري خاك مقاوم است . با اين حال شـوري بـالاي خـاك بـه عنـوان يـك عامـل محـدود كننده در توليد چغندرقند به شمار مي آيد.

  • دما

    چغندرقند گياهي سرمادوست بوده و دماي پايه براي رشد آن حدود 4 درجه سلـسيوس است. دماي مناسب براي جوانه زدن بذر چغندرقند بين 15 تا 20 درجه سلـسيوس اسـت. به طـوركلي، ميـانگين دمـاي شـبانه روزي 15 تـا 25 درجـه سلسيوس براي رشد رويشي و توسعه ريشه مناسب مي باشد. ميانگين دماي شبانه روزي بـيش از 28 درجه سلسيوس براي رشد چغندرقند نـامطلوب بـوده و بيـشترين رشـد چغندرقنـد در ميانگين دماي شبانه روزي 20 تا 23 درجـه سلـسيوس بـه دسـت مـي آيـد، ولـي در صـورت كفايت رطوبت خاك، دماهاي بيشينه 35 تا 40 درجه سلسيوس را به خوبي تحمل مي كند.

تناوب زراعی

نوع گياهاني كه در تناوب مد نظر قرار مـي گيرنـد و جايگـاه چغندرقنـد در تنـاوب نيـز بسيار مهم است .گياهاني مانند غلات، توان رقابت بيـشتري بـا علـف هـاي هـرز دارنـد و اسـتفاده از آنهـا در تناوب باعث كاهش علف هاي هرز يكساله و چند ساله مي شود.

بر پايه گزارش ها، هنگـامي در برنامه تناوب چغندرقند، يونجه وجود داشته باشد و همچنين تناوب از سه سـال بـه شـش سال افزايش يابد، توليد چغندرقند بسيار بهبود پيدا كرده به طـوري كـه در تنـاوب چهـار تـا شش سال، آسيب نماتد به چغندرقند بـه شـدت كـاهش مـي يابـد . زمـين آلـوده بـه بيمـاري ريزومانيا نبايد تا 15 سال به كشت چغندرقنـد اختـصاص يابـد .

بيمـاري هـايي ماننـد بيمـاري پوسيدگي ريزوكتونيايي و آفانومايسيس ريشه بر روي ذرت و غلات دانـه ريـز بـدون تـاثير است در حالي كه اين بيماري به گياهاني مانند نخود، يونجه، سـيب زمينـي و چغندرقنـد بـه شدت آسيب مي رساند . لذا توليد چغندرقند اگر در تناوب بـا ديگـر گياهـان زراعـي باشـد مي تواند ثبات بيشتري داشته باشد.

زمان کاشت

چغندرقند در جهان به دو صورت بهاره و يا پاييزه كـشت مي شود. در ايران، بـا توجـه بـه شـرايط آب و هـو ايي منـاطق مختلف، كشت چغندرقند بهاره معمولاً از اوايل اسفند شروع و تا پايان ارديبهشت ادامه مي يابد. زمان برداشـت چغندرقنـد بهاره اواخر شهريور تا پايان آذر است . در حـالي كـه كاشـت چغندرقند پـاييزه در پـاييز (اواخـر شـهريور تـا اوايـل آذر ) و برداشت آن در بهار انجام مي شود. دوره برداشـت چغندرقنـد پــاييزه در ايــران، كوتــاه تــر از چغندرقنــد بهــاره و از اواخــر فروردين شروع و تا اواخر خرداد ادامه مي يابد.

عمق کاشت

عمق كاشت اهميت ويژه اي بـراي موفقيـت در جوانـه زنـي مطلـوب و ه مزمـاني بيـرون آمدن جوانه ها از خاك ، دارد. بـا افزايش عمـق كشت ميـزان جوانـه زنـي كـاهش مـي يابـد. در آماده سازي مناسب بستر، عمق كاشت حدود 5/3-2 سانتي متر است. عمق كاشـت در بهترين ارقام و با توان جوانه زني بالا نيز نبايد عميق تر از 8/3 سـانتي متـري خـاك باشـد . افزايش عمق كشت تا 5 سانتي متر مي تواند ميزان سبز و بيـرون آمـدن گياهچـه را از خـاك حدود 40-35 درصد كاهش و باعث نايكنواختي شديد سطح سبز كشتزار گردد.

میزان بذر

ميزان بذر مورد نياز در روش هاي مختلف كاشـت ، رقـم بـذر و شـرايط خـاك و آب و هواي منطقه ، متفاوت است . در زراعت سنتي حدود 20 تا 25 كيلوگرم ودر زراعت رديفي 8 تا 12 كيلوگرم بذر چند جوانه اي در هر هكتار نياز داريد. در صـورت اسـتفاده از بـذرهاي تك جوانه اي، ميزان بذر مورد نياز شما، 2-3 كيلوگرم خواهدبود.

تراکم بوته و آرایش کاشت

در تراكم هاي مناسب بوته ، پوشش كشتزار زودتر كامل و در نهايـت بهـره وري و بـازده استفاده از نور خورشيد در واحد سطح افزايش و درپـي آن عملكـرد كمـي و كيفـي ريـشه افزايش مي يابد. بـر پايـه تحقيقـات و ارزيـابي هـاي انجـام شـده تـراكم مناسـب در زراعـت چغندرقند حدود نه تا دوازده بوتـه در مترمربـع و يـا بـه عبـارتي 90 تـا 120 هـزار بوتـه در هكتار در هنگام برداشت نهايي مي باشد. تراكم كمتر از ايـن شـمار باعـث رشـد يكنواخـت ريشه ها و كاهش قابليت استحصال قند و هدر رفت نهاده هاي مصرفي مي شود و تراكم بيشتر سبب افزايش ر قابت درون گونه اي (بين بوته هاي چغندرقند ) و توليد ريشه هاي كوچك تـر، افزايش نسبت اندام هوايي به ريشه و كاهش عملكرد مي شـو د. شـمار بوتـه در واحـد سـطح تابع فاصله بين خطوط كا شت و بين بوته ها بر روي خط اسـت . بـا ايجـاد فاصـله رديـف 50 سانتي متر و فاصله بوته 15 تا 20 سانتي متر مي توان به تراكم حدود 90 تا 120 هـزار بوتـه در هكتار در هنگام برداشت نهائي دست يافت.

مراحل رشد چغندر قند

براساس تقسیم بندي فائو مراحل چهارگانه رشد چغندر قند عبارتند از:

  1. جوانه زنی تا استقرار بوته (مرحله 4 برگی)
  2. مرحله رشد رویشی (مرحله 16 برگی) به مدت 30 -25 روز
  3. شکل گیري عملکرد (پوشش برگی تقریبا ثابت) به مدت 125 -75روز
  4. رسیدگی محصول به مدت 40 تا 50 روز
  • قبل از کاشت

    قبل از کاشت چغندر لازم است از مزرعه آزمون خاک گرفته شود و کودهای مورد نیاز خاک در زمان قبل از کاشت و یا به اصطلاح زیر شخم براساس آزمون خاک تجویز و مصرف شود که عموما از کودهای اوره با پوشش گوگردی، فسفات ، پتاسیم ، گوگرد جامد و کودهای دامی پوسیده و یا کود مرغی استفاده می شود.

  • مرحله رشد
  • قبل از کاشت
  • نوع کود

  • کودهای دارای پتاسیم، فسفر و نیتروژن و کودهای مرغی و دامی
  • نحوه مصرف
  • به همراه شخم و دیسک
  • تقویت بذر

    یکی از بهترین روش ها برای رشد بهتر چغندر قند، بذرمال کردن آن ها پیش از کاشت است. این کار باعث می شود جوانه زنی آن ها بهتر شود و برخی از کمبودهای خاک قبل از کاشت بر طرف شود. بهترین کودهایی که در این مرحله از برنامه کوددهی چغندر قند نیاز است هیومیک اسیدها هستند. این کودها از گیاه در برابر تنش های مختلف جلوگیری می کند و باعث مقاومت چغندر قند در برابر بیماری های مختلف می شود.

  • مرحله رشد
  • تقویت بذر
  • نوع کود
  • هیومیک اسید
  • طریقه مصرف
  • بذرمال
  • جوانه زني تـا چهـار تـا شـش بـرگ حقيقي

    اين مرحله با جذب آب و متـورم شـدن بـذر شـروع و بـا ظهور و رشد ريشه و برگ هاي اوليه خاتمـه مـي يابـد حداقل دما براي جوانه زدن بذر ، سه درجه سانتي گراد و بهترين دما براي اين مرحله بين 20-15 درجـه سـانتي گـراد است .

    اين دوره را مي توان دوره اصـلي مراقبـت و نگهـداري از گياه چغندرقند ناميد كه از جوانه زني تا مرحلـه هـشت برگـي را شـامل مـي شـود.

    وجود فسفر کافی نقش مهمی در استقرار گیاه در مراحل اولیه رشد چغندرقند دارد. استفاده از کودهای ان پی کی با درصد فسفر بالا و در کنار آن هیومیک اسید در این مرحله کمک زیادی به رشد بهتر ریشه و ثبات آن در داخل خاک می کند.