کاشت تا برداشت گوجه فرنگی
مقدمه
گوجه فرنگی با نام علمی Lycopersicom esculentum یا L. lycopersicom گیاهی است از تیره‌ی Solanaceae كه به صورت وسيعي در سرتاسر جهان درمزرعه ودر گلخانه بعنوان محيط كنترل شده كشت وتوليد مي گردد. گوجه فرنگي مصرف زيادي در صنايع عمده كشاورزي دارد و اكنون توليد آن در جهان به بيش از 160 ميليون تن رسيده است. سطح زير كشت گوجه فرنگي در ايران نيز به بيش از 150 هزار هكتار و توليد حدود 6 ميليون تن سالانه رسيده است. گوجه فرنگي پس از سيب زميني نقش مهمي در سبد غذايي خانواده هاي ايراني را تشكيل دارد. گوجه فرنگي علاوه برمصرف تازه خوري به صورتهاي مختلف مانند ميوه پوست كنده، آب ميوه، ترشي، ميوه خشك شده، خرد شده، برگه، پودر، رب، پوره، انواع سس، سوپ، كچاپ و…نيز مورد استفاده قرار مي گيرد.
در مقیاس محلی یا به عنوان یک محصول مهم صادراتی در سطح جهان، به میزان فراوان تولید میشود. در سال 2014 سطح زیر کشت گوجه فرنگی در جهان، 5 میلیون هکتار بوده و تولیدی برابر با 171 میلیون تن برآورد داشته است (FAOSTAT, 2017).
سالانه حدود 171 میلیون تن از مساحتی برابر با 5 میلیون هکتار برداشت میشود. حدود 60 درصد از تولیدات جهانی گوجه فرنگی در آسیا، 11.1 درصد در آفریقا، 13.3 درصد در اروپا، 8.7 درصد در آمریکای شمالی و 6.6 درصد در آمریکای مرکزی و جنوبی تولید میشود. پنج تولید کننده برتر گوجه فرنگی نیز کشورهای چین، هند، آمریکا، ترکیه و مصر هستند (FAOSTAT, 2017).
گیاهشناسی گوجه فرنگی
گوجه فرنگی یک گیاه علفی چند ساله است، اما اغلب به عنوان یک محصول یک ساله کشت میشود. گوجه فرنگی در آب و هوای گرمسیری و معتدل در مزرعه یا گلخانه کشت میشود، برای تولید گوجه فرنگی در مقیاس زیاد از گلخانه استفاده میشود. در آب و هوایی گرم با شدت نور مناسب برای رشد، فاصلهی جوانه زنی تا گلدهی حدود 45 روز است و مدت زمان لازم برای رسیدن میوه 90 تا 100 روز می‌باشد. بازار فروش محصول را نوع رقم کشت شده، زمان برداشت و روش برداشت (بصورت دستی یا مکانیکی) تعیین میکند
میزان رشد در ارقام مختلف متفاوت است، اما معمولا ارتفاع گیاه تا 3 متر و ریشه گیاه تا چندین متر میتواند رشد داشته باشد. ساقه گیاه گوجه فرنگی زاویه دار، علفی، گرد، صاف و شکننده و کرکدار است. برگها بطور متناوب با زاویه 137.5 درجه بر روی ساقه قرار میگیرند. برگها به شکل لوبدار تا مرکب هستند و به طور معمول از 5 تا 9 برگچه تشکیل شدهاند. تمام برگها توسط موم و تریکوم پوشیده شدهاند.
میوه این گیاه به شکل دایره تا تخم مرغی شکل، از لحاظ گیاهشناسی سته گوشتی و آبدار بوده و شامل دانههایی است که توسط یک توده ژلاتین احاطه شدهاند. پوست بیرونی میوه یک بافت نازک و گوشتی است و رنگ میوه از سلولهای درون بافت گوشتی گرفته شده است. میوه گوجه فرنگی میتواند تک هستهای یا چند هستهای باشد. در حدود 50 تا 200 عدد دانه در داخل غشایی ژلاتینی میتواند حضور داشته باشد که شامل جنین و اندوسپرم هستند.
یکی از خصوصیات گیاهشناسی گوجه فرنگی که به آن باید توجه کرد گل گیاه است. گل گوجه فرنگی به صورت خوشه‌ای بوده و در روی ساقه بین دو گره متوالی ظاهر میشوند. گل‌ها کامل و دارای اندام نر (پرچم) و اندام ماده (مادگی) میباشند. گل‌ها به صورت متناوب روی خوشه گل و دارای رنگ زرد هستند. در هر گل‌آذین چندین گل (معمولاً 4 تا 8 گل) وجود دارد.
بذر گوجه‌فرنگی کوچک و سبک، پهن و به رنگ زرد مایل به قهوه‌ای می‌باشد. سطح بذر آن از کرک‌های ریزی پوشانده شده است. در هر گرم بذر حدود 300 دانه بذر یافت میشود، در بهترین شرایط قوه نامیه خود را میتواند به مدت 4 تا 5 سال حفظ نماید و یک هفته پس از کشت معمولاً بذرها سبز میشوند.
نیازهای اساسی گوجه فرنگی
کاشت گوجه فرنگی
طول دوره رشد گیاه گوجه فرنگی حدودا 70 روز است. کاشت گوجه فرنگی به دو صورت انجام می شود، کاشت مستقیم بذر در زمین و کاشت در سینی های نشا. کاشت مستقیم، قرار دادن مستقیم بذر در زمین است. در حالی که کشت نشایی حالتی است که ابتدا کشت بذر در سینی و در شرایط کنترل شده (خزانه سنتی یا گلخانه) کشت می شود و پس از اینکه بذر به گیاهچه ای قوی و مقاوم تبدیل شد، نشاء (گیاهچه ها) به زمین اصلی منتقل می شود.
مزیت کاشت در سینی های نشا، استفاده بهینه از زمان است. شما می توانید قبل از شروع فصل سرما نشاها را آماده کنید و با گرم تر شدن زمین و رسیدن ارتفاع نهال ها به 6 الی 10 سانتی متر آن ها را در زمین بکارید. بعد از آبیاری زمین و در مرحله 4 تا 6 برگی بهترین زمان کاشت نشاها در زمین است. فاصله نیم متری بوته ها فاصله مناسبی است.
حداکثر 6 روز طول می کشد تا بذر در خاک جوانه بزند.
انتقال نشاء پـس از 35-30 روز، نشـاءها بـه زمیـن اصلـی منتقـل مـی شـوند. چنـد روز قبـل از انتقـال، سـایه بـان روی خزانـه بـه مـرور حـذف مـی گـردد تـا عمـل مقـاوم سـازی (سـازگاری) صـورت پذیـرد.
تراکم کاشت گوجه فرنگی در گلخانه
معمولا تراکم بوته گوجه فرنگی، ۳-۲ گیاه در مترمربع می‌باشد. معمولاً فاصله ردیف های گوجه ۱ تا ۱/۲۵ متر و فاصله گوجه ها از هم را ۳۰ تا ۴۵ سانتیمتر در نظر می گیرند. هنگام کاشت گوجه فرنگی باید به فضای موردنیاز برای هر گیاه توجه کنید تا مشکلی در روند پرورش آنها به وجود نیاید.
مراحل رشد گوجه‌فرنگی
رشد گوجه فرنگی در مزرعه به چند مرحله تقسیم می شود که کشاورز با دانستن مراحل مختلف رشد گوجه فرنگی و شناخت نیازهای هر مرحله رشد گوجه، میتواند با داشتن یک برنامه غذایی مناسب، عملکرد محصول را افزایش دهد.
- مرحله رشد
- قبل از کاشت
- نوع کود
- مصرف کودهای اوره فسفاته و پتاسه و کودهای حیوانی پوسیده و گوگرد (با توجه به آزمون خاک )
- طریقه مصرف
- مخلوط کردن با خاک
- مرحله رشد
- در زمان کاشت
- نوع کود
- هیومیک اسیدها و جلبک
- طریقه مصرف
- بذرمال
- مرحله رشد
- انتقال به زمین اصلی
- نوع کود
- هیومیک اسید
- طریقه مصرف
- محلول پاشی
- مرحله رشد
- رشد رویشی
- نوع کود
- کودهای ان پی کی
- طریقه مصرف
- آبیاری و محلولپاشی
- مرحله رشد
- شروع گلدهی
- نوع کود
- کودهای فسفره و ریزمغذی ها مانند ان پی کی 10 52 10 + TE
- طریقه مصرف
- آبیاری و محلولپاشی
- مرحله رشد
- تشکیل میوه
- نوع کود
- کودهای حاوی کلسیم
- طریقه مصرف
- محلول پاشی
- مرحله رشد
- رشد میوه
- نوع کود
- کود های پتاس بالا و کودهای کلسیمی
- طریقه مصرف
- محلول پاشی
برای حفظ کیفیت و اطمینان از برداشت خوب، برخی دستورالعمل های ساده و آسان را می توان هنگام برداشت دنبال کرد:
• برداشت باید در هوای خشک و دمای خنک انجام شود، اوایل صبح زمان مناسبی است.
• گوجه فرنگی ها باید با دست تمیز و به آرامی چیده شودو نباسد فشرده شوند و زخمی شوند و آسیب ببینند
• گوجه فرنگی ها باید به آرامی در ظرف قرار بگیرند و داخل آن ریخته نشوند. و به هیچ عنوان خیلی پر و انباشته نشوند.
• ظروف باید کیسه های نایلونی تمیز ، سطل های پلاستیکی یا جعبه های چوبی یا پلاستیکی باشند.
• ظروف کوچک که توسط نیروی کار استفاده می شود، باید در ظروف بزرگتر در مزرعه تخلیه شوند. ظروف بزرگتر باید پهن، کم عمق و قابل انباشت باشند تا از وزن زیاد جلوگیری شود. ظروف بزرگتر باید تمیز و دور از نور مستقیم خورشید نگه داشته شوند.
آفات و بیماری های گوجه فرنگی
آفات متعددي به اندامهاي مختلف گوجه فرنگی شامل برگ، گل، میوه، ساقه و طوقه خسارت می زنند. از آفات مهم و اقتصادي این محصول می توان به هلیوتیس یا کرم میوه، پروانه مینوز (توتا) ،کرم طوقه بر، مگس سفید و… اشاره کرد که در اکثر مناطق گوجه کاري کشور هر ساله خسارت وارد می کنند بنابراین لازم است هنگام کاشت گوجه فرنگی براي ردیابی و مبارزه با آنها برنامه ریزي صورت گیرد.
هلیوتیس یا کرم میوه (کرم غوزه پنبه)
کرم غوزه با نام علمی ( Heliothis) Helicoverpa ، که به میوه گوجه فرنگی حمله می کند، از مهم ترین آفات گوجه فرنگی در جهان و ایران می باشد. خسارت ناشی از این آفت روي گوجه فرنگی در حالت طغیانی بین 85 تا 93 درصد گزارش شده است. این کرم معمولاً تخم ها را در برگچه هاي انتهایی برگ هاي نزدیک به گل ها یا میوه هاي کوچک گذاشته و لاروهاي تازه تفریخ شده ترجیحاً از میوه هاي نارس تغذیه کرده و آنرا سوراخ می کنند و در نهایت میوه ها غیرقابل استفاده می شوند .
_ پیشگیري
از آنجایی که لاروها سریعاً میوه ها را سوراخ کرده و وارد می شوند، کاربرد حشره کش پس از نفوذ به میوه چندان مؤثر نخواهد بود. پس باید روش هاي پایش براي لاروهاي تازه تفریخ شده یا تخم ها اعمال گردد. براي پایش این آفت و همچنین بهترین زمان مصرف سموم شیمیایی می توان از یک تله فرمون جنسی در هکتار استفاده کرد و یا براي شکار حشرات کامل و کاهش جمعیت آفت باید تعداد حداقل 5-10 فرمون جنسی را به همراه تله تخصصی در هر هکتار مزرعه گوجه فرنگی استفاده کرد.
مطالعات نشان داده که کمبود کلسیم در گوجه فرنگی رابطه مستقیمی با افزایش ابتلا به این آفت دارد. لذا استفاده از کودهاي کلسیمی که قابلیت تحرك در گیاه داشته باشند (مثل کودهاي کلسیمی با پایه قند الکلی) نه تنها باعث کاهش پوسیدگی گل گاه می شود، بلکه خسارت این آفت نیز کاهش می یابد.
_ کنترل
کنترل بیولوژیک:
از حشره کش میکروبی بر پایه باکتري Bacillus thuringiensis(B t) براي کنترل بیولوژیک این آفت به خصوص در سنین پایین لاروي در سطح وسیع می توان استفاده کرد.
زنبورهاي پارازیت براکون (hebator Brracon )پارازیت کننده لارو و همچنین تریکوگراما Trichogramma .spp پارازیت کننده تخم آفت را می توان در ساعات اولیه روز در مزرعه رهاسازي کرد.
استفاده از ارقام مقاوم مانند ردکلود (Cloud Red )و امپریال (Imperial ) می تواند در کاهش این بیماری مفید باشد. زیرا این واریته هاي مقاوم داراي ماده اي به نام توماتین (Tomatin )هستند که باعث توقف رشد لارو می شود.
کنترل شیمیایی:
در صورت ردیابی حشره بالغ در سطح مزرعه باید بلافاصله از سموم شیمیایی استفاده شود. استفاده از سموم ایندوکساکارب (آوانت) به میزان 250 سیسی در هکتار، اسپینوساد (تریسر) به میزان 150 سیسی در هکتار، کروموفنوزاید (ماتریک) به میزان 5/1 لیتر در هکتار، فلوبندیامید (تاکومی) به میزان 2/0 در هزار، آلفا ٩ سایپرمترین +تفلوبنزورون (ایمونیت) به میزان 75/0 در هزار، پیریدالیل (سومی پلئو) به میزان 200 سیسی در هکتار و آزادیراختین (نیمارین، با منشاء گیاهی) توصیه شده است.
پروانه مینوز گوجه فرنگی (بید یا توتا گوجه فرنگی)
پروانه مینوز برگ یکی از آفات مهم این محصول می باشد. این آفت اولین بار در سال 1389 از ارومیه گزارش شد. این آفت مناطق وسیعی از کشور را تهدید می کند بطوریکه در سطح وسیعی از مزارع گوجه فرنگی 24 استان از جمله کرمانشاه، کردستان، ایلام، خوزستان، فارس، بوشهر و قزوین خسارت شدیدي وارد کرده است. در صورت ایجاد شرایط محیطی مساعد براي آفت، به سرعت گسترش می یابد. خسارت این آفت به محصول گوجه- فرنگی ممکن است به 80 تا 100 درصد برسد.
شب پره مینوز گوجه فرنگی با نام علمی Tuta absoluta است. این آفت قادر است در تمامی مراحل رشدي به گیاه حمله کند. نحوه خسارت بصورت سوراخ هاي ریز و تونل مانند در سطح برگی داراي توده فضولات لاروي، توقف رشد، خشکیدگی انتهایی بوته، تغذیه لارو از گوشت میوه که همراه با توده فضولات لاروي است و کوتاه شدن بوته می شود.
_ پیشگیري
کنترل علف هاي هرز نیز در کاهش خسارت آفت نقش مهمی دارند. استفاده از کارت هاي زرد چسبناك در گلخانه تولید نشاء براي ردیابی و کنترل جمعیت حشره ١٣ بالغ مؤثر است. البته شخم عمیق و یخ آب زمستانه مزرعهاي که براي کشت گوجه فرنگی انتخاب شده در پیشگیري از ظهور اولیه آفت بسیار مؤثر است.
_ کنترل
کنترل بیولوژیک:
رهاسازي زنبورتریکوگراما (پاراتوزوئید تخم) حدود 30 %جمعیت آفت را کنترل میکند. میتوان به طور همزمان از t. B نیز استفاده کرد تا لاروهاي آفت را کنترل نماید.
کنترل شیمیایی:
: از آنجا که بخش مهمی از مراحل زندگی آفت در داخل بافتهاي گیاه میزبان سپري میشود، کنترل شیمیائی این آفت مشکل است. از طرفی به دلیل قدرت باروري بالا و همچنین تعداد نسل زیاد، پتانسیل بالایی در ظهور مقاومت به حشرهکشها دارد. لذا باید از سموم مؤثر به صورت متناوب استفاده کرد.
حشرهکش ایندوکساکارب (آوانت) غیر سیستمیک با خاصیت تماسی گوارشی از گروه اکسیدیازون به میزان 250 میلی لیتر در هکتار مؤثر بوده، اما داراي دوره کارنس نسبتاً بالا بوده (21 روز) و نباید در هنگام برداشت گوجه فرنگی استفاده شود. سم اسپینوساد (تریسر) به مقدار 150 میلی لیتر در هکتار، آزادیراختین (نیمارین) که داراي منشاء گیاهی است، به مقدار 2 در هزار براي کنترل آفت مینوز گوجه فرنگی توصیه شده اند.
کرم طوقه بر یا اگروتیس
کرم طوقه بر و یا شب پره زمستانی با نام علمی Agrotis segetum است این آفت در همه مناطق ایران فعالیت داشته و در برخی از سالها خسارت بسیار شدیدي به محصولات مختلف زراعی وارد میکند. کرم طوقه بر آفتی چند میزبانه بوده و به محصولات دیگر مانند چغندر قند، ذرت، خیار، پنبه، کدو و گیاهان جالیزي نیز خسارت وارد می کند. لاروها از برگ، ساقه و طوقه گیاهان تغذیه می کنند که تغذیه از طوقه گیاه و گیاهچه ها باعث قطع ارتباط بین ریشه و ساقه شده و در نتیجه گیاه پژمرده و خشک می شود. علائم ظاهري بوتههاي آفت زده شبیه به بیماري ناشی از عومل پژمردگی است که با خارج کردن بوته از خاك و مشاهده محل خسارت آفت در طوقه گیاه قابل تشخیص است.
_ پیشگیري
بهتر است در مناطق خسارت زا تنک کردن دیرتر انجام شود. وجین علف هاي هرز و کولتیواتور زدن در بهار در کاهش جمعیت آفت مؤثر است. در مزارع آلوده شخم عمیق پس از برداشت براي از بین بردن لاروها و استفاده از یخ آب زمستانه توصیه می شود.
_ کنترل
براي مبارزه شیمیایی استفاده از سموم گرانول دیازینون 10 %به میزان 20 کیلوگرم در هکتار و یا کلروپیریفوس (دورسبان) به میزان 2 لیتر در هکتار توصیه شده است. سموم گرانول در هنگام غروب آفتاب در کنار خطوط کاشت ریخته می شود.
مگس سفید یا سفیدبالک ها
سفیدبالک با نام علمی Bemisia tabaci در مزارع شایع تر و بر اساس مشخصات مورفولوژیکی داراي دو بیوتیپ عمده A و B می باشد. بیوتیپ A بیشتر در مناطق شمالی شایع بوده و در حالی که بیوتیپ B در مناطق مرکزي و جنوبی شامل اصفهان، اهواز، کرمان، فارس و بوشهر شایع تر است. مگس سفید انتشار جهانی داشته و داراي دامنه میزبانی بسیار وسیعی است که روي حدود 900 گونه گیاهی اعم از گیاهان زراعی، زینتی، درختان مثمر و غیر مثمر خسارت می زند. مگس سفید علاوه بر خسارت مستقیم به محصول، ناقل بیماري مهم ویروسی پیچیدگی برگ زرد گوجه فرنگی است. این آفت از شیره گیاهی تغذیه کرده که باترشح عسلک همراه است و محل تغذیه آفت به صورت لکه هاي روشن در روي برگ درمی آید.
_ پیشگیري
از بین بردن بقایاي گیاهی و مبارزه با علف هاي هرز، شخم عمیق پس از برداشت باعث از بین بردن پناهگاه هاي زمستانگذران این آفت می شود.
_ کنترل
کنترل بیولوژیکی
سفیدبالکها به دلیل قدرت تولیدمثل زیاد و چرخه زندگی کوتاه سریعاً نسبت به سموم مقاوم میشوند. بنابراین باید از تلفیقی از روشها براي کنترل این آفت استفاده کرد. زنبورپارازیتوئید formusa Encarsia براي کنترل این آفت در سطح وسیع رهاسازي میشود.
کنترل شیمیایی
محلول پاشی با مواد شوینده صابونی و روغنی و حشره کش هایی مانند ایمیدیاکلوپراید (کنفیدور) به میزان 1-5/0 در هزار، دیکلرووس به میزان 1-5/0 در هزار، ابرون (Oberon) (اسپیرومسیفن) (کنترل تخم و پوره سن 1 (به میزان 5/0 لیتر در هکتار یا 6/0 در هزار، پروتئوس (تیاکلوپراید+ دلتامترین) (کنترل حشره بالغ) یک لیتر در هکتار توصیه شده است.
نکته: جهت جلوگیري از ایجاد مقاومت در حشره حتی الامکان از هر یک از سموم توصیه شده در هر دوره کشت یک و یا حداکثر دو بار استفاده شود و سموم فوق به تناوب مصرف شوند.
بیماري هاي مهم گوجه فرنگی
شانکر باکتریایی گوجه فرنگی
عامل این بیماري باکتري michiganensis Clavibacter. subsp michiganensis است. علائم اولیه بیماري از قسمت هاي پایین گیاه با زرد شدن و خمیدگی برگ هاي مسن به طرف پایین آغاز شده و یک طرف برگ ها پژمرده می شود. سپس رگه هایی به رنگ روشن در اطراف رگبرگ اصلی برگ و به سمت دمبرگ و ساقه گسترش می یابد. این رگه در جاهایی شکسته شده و به صورت شانکر یا زخم نمایان می شوند. باقی ماندن برگ ها و برگچه هاي آلوده روي ساقه از علائم بارز بیماري است.
آلودگی روي میوه به صورت زخمهاي سفید کوچکی است که به رنگ قهوه اي و سیاه (جرب) در می آیند. حاشیه این زخم ها هاله سفید رنگی دارد و بنام لکه چشم پرندهاي نیز شناخته شده است. آلودگی اکثراً از طریق زخم هاي بافت گیاهی ایجاد می شود. هر چند از طریق روزنه هاي برگ ها و ریشه نیز قادر به آلوده شدن می باشد. شرایط رطوبتی مطلوب براي رشد، شدت نور کم و غلظت زیاد عناصر غذایی به خصوص نیتروژن سبب گسترش بیماري می شود. علائم این بیماري در خاکهاي شنی شدیدتر از خاک های داراي مواد آلی است.
_ کنترل
1. استفاده از بذر و نشاءهاي سالم و نیز ضد عفونی نشاء، بستر رشد و ظروف و تجهیزات مربوطه باعث کاهش خسارات این بیماري می شود
2. جلوگیري از آسیب دیدگی نشاءها در حین عملیات کشت براي جلوگیري از توسعه ثانویه و سریع بیماري مؤثر است
3. به کارگیري تناوب با گیاهان غیرمیزبان سبب کاهش خسارت این بیماري می شود.
ویروس پیچیدگی برگ زرد گوجه فرنگی
عامل بیماري ویروس پیچیدگی برگ زرد گوجه فرنگی (TYLCV )virus curl leaf yellow Tomato است.
_ علائم
آلوده شدن بوته ها در مراحل اولیه رشدي باعث توقف رشد بوته و کوتولگی می شود. همچنین سرشاخه هاي گیاه به صورت ایستاده بوده و به همراه زردي برگچه ها است که به سمت بالا برگشته و حالت فنجانی به خود می گیرند. بوته هاي داراي آلودگی شدید میوه تولید نمی کنند. اما میوه هاي تشکیل شـده قبـل از آلـودگی بوتـه معمـولاً رسـیدگی نرمالی دارند. بطور کلی زرد شدن و فنجانی شدن برگچهها، به میوه نرفتن و ریـزش گـل هـا از علائـم بـارز آلـودگی است .
ناقل این بیماري مگس سفید می باشد. درصورت عدم کنترل، این ویروس قادر است تا 100 درصـد محصـول را از بین ببرد. شدت شیوع این بیماري به جمعیت مگس هاي سفید ناقل وابسته است.
_ کنترل
1. استفاده از ارقام متحمل و مقاوم
2. از بین بردن علفهاي هرز خانواده سولاناسه
3. استفاده از روغن هاي معدنی جهت کاهش میزان انتقال بیماري توسط مگس سفید
4. پوشاندن بسترهاي کشت با مالچ پلاستیکی زرد رنگ جهت جلب مگس هاي سفید و سپس سمپاشی این مالچ ها با حشره کشهایی نظیر پروتئوس، اوبرون و استارکل
ویروس پژمردگی لکه اي (منقوط) گوجه فرنگی
عامل بیماري ویروسTomato spotted wilt virus (TSWV) است.
_ علائم
اولین علائم قابل مشاهده لکه هاي زرد متمایل به نارنجی کوچک در برگهاي مسن است. سپس این علائم روي برگ ها گسترش یافته و به لکه هاي کم و بیش دایره اي برنزه رنگ تبدیل می شود. با پیشرفت بیماري نوك برگ ها خشکیده می شود .رگه هاي روشن و تیره نیز در امتداد ساقه و دمبرگ ها مشاهده می شود. در صورت تشدید بیماري، رشد گیاه متوقف و شاخ و برگ ها زرد شده و افتادگی پیدا می کنند، به طوریکه بوته ظاهري پژمرده به خود می گیرد. روي میوه ها معمولاً حلقه هاي متحدالمرکز کمی برآمده به رنگ زرد و یا سفید تشکیل می شود که در برخی سویه ها با نکروز نیز همراه است.
_ کنترل
حذف تریپس و علفهاي هرز میزبان با کاربرد حشره کش ها و علفکش هاي مناسب استفاده از ارقام مقاوم مهم ترین روش کنترل این بیماري است.
نماتود ریشه گرهی
عامل بیماري نماتود ریشه گرهی گونه هاي مختلف Meloidogyne.spp است که شناخته شده ترین آنها در ایران javanica. M است.
_ علائم
علائم اولیه در بخش هوایی گیاه بصورت توقف رشد، پژمردگی و ظاهر غیر معمول بوته هاي آلوده است. در زیر برگ ها تغییر رنگ به صورت بنفش دیده می شود که از علائم کمبود فسفر ناشی از نماتود است. روي ریشه آلوده نواحی متورم نامنظمی دیده می شود که همان گره ها یا گال هاي نماتود هستند.
_ کنترل
1. استفاده از نشاء سالم در مزرعه
2. آیش زمین به همراه شخم تابستانه براي کنترل علف هاي هرز
3. حذف بقایاي گیاهی و ریشه هاي آلوده و افزایش مواد آلی خاك
4. آفتابدهی خاك (Solarization Soil ) با پلاستیک کشی روي خاك مرطوب به مدت 6-4 هفته
5. ضدعفونی خاك خزانه
6. استفاده از ارقام مقاوم (ارقام متین، برلینا، ایدن، رها، پولاد و زمرد به عنوان مقاوم گزارش شده اند)
7. مبارزه شیمیایی با استفاده از نماتدکش راگبی در گلخانه و مزرعه
نتیجه گیری
یکی از مهم ترین کشت محصولات گلخانه ای بعد از خیار، کشت گوجه فرنگی است. با توجه به استقبال کشت گلخانه ، کوددهی گوجه فرنگی گلخانه ای می تواند رسیدن به محصول با کیفیت، خوشرنگ و بازار پسند را تضمین کند. آماده سازی بستر کشت گلخانه ای نیز بسیار اهمیت دارد . نیاز گوجه فرنگی گلخانه ای به مواد غذایی بیشتر است، و به خاطر فقیر بودن خاک از نظر مواد آلی ، کوددهی گوجه فرنگی گلخانه ای بایستی بصورت دقیق و منظم انجام می گیرد. بهترین زمان کوددهی، از آغاز کاشت بذر گوجه فرنگی توصیه می شود و تا رسیدن به محصول ادامه دارد.