صفر تا صد کاشت عدس

مقدمه

نام انگلیسی Lentil

نام علمی Lens culinaris

حبوبات بعد از غلات به عنوان دومین منبع غذایی انسـان مطـرح بوده و از ویژگی هاي غذایی و زراعی قابل توجهی برخوردار مـی باشـند. در بین حبوبات، عدس علاوه بر دارا بودن مقدار زیاد پروتئین با کیفیت مناسب و مکمل براي پروتئین غلات، به دلیل همزیستی با باکتري هاي تثبیت کننده نیتروژن هوا و حاصلخیز نمودن خاك ها، ضمن داشتن تناوب با غلات، عامـل مهمـی در ثبـات تولید این محصولات در مناطق خشک و دیـم زارهـاي کشـورهاي در حال توسعه می باشد. از مجموع حدود 225 هزار هکتـار سـطح زیـر کشـت عـدس در ایران، تنها 115 هزار تن محصول دانه به دست می آیـد کـه بـه ایـن ترتیب میانگین عملکرد دانه عـدس در ایـران تنهـا 511 کیلـوگرم در هکتار می باشد.

نیازهای اساسی کاشت عدس

  • خاک

    عدس در تمامی بافت‌های خاکی می‌تواند رشد کند. ولی برای رشد بهتر به خاک حاصل خیز و غنی نیاز دارد . خاک باید از زهکشی مناسبی برخوردار باشد. باید دقت داشته باشید که خاک شما نباید بیش از حد شنی یا بیش از حد رسی باشد می توان  عدس را در خاک های رسی سنگین تا شن لومی کاشت. عدس در خاکی با اسیدیته ۵.۶ تا ۶ بهتر رشد خواهد کرد.

  • دما

    دمای مناسب جهت رشد عدس 25-15 درجه سانتیگراد میباشد، ولی دماهای بالا تا 30 درجه سانتیگراد جهت توسعه کانوپی این گیاه الزامی است. هر چند این گیاه مقاوم به سرما است، ولی دمای زیر 10 درجه سانتیگراد جوانه زنی را به تأخیر انداخته و رشد رویشی را کم می کند. عدس به دو صورت پاییزه و بهاره کشت می شود.

  • آبیاری

    عدس از نظر نياز به رطوبت مشابه غلات است و بسته به نوع واريته و محل رويش نسبت تعريق گياه فرق خواهد کرد. بحرانى‌ترين مرحلهٔ نياز گياه به آب در زمان گل‌دهى است. عدس به آبيارى بيش از اندازه نيز حساس است. در خاک‌هاى سنگين با نفوذپذيرى کم و مزارع غير مسطح غرقابى عملکرد کاهش مى‌يابد.

  • نور

    عدس گیاهی سرمادوست و مشخصا گیاهی روزبلند است، به طوری که متوسط حداقل طول روز بحرانی برای گلدهی آن 9.5 ساعت گزارش شده است و در شبانه روز به 16 ساعت یا بیشتر نور نیاز دارد.

    .

انتخاب بذر

اســتفاده از ارقــام مقــاوم عــدس مؤثرتریــن، اقتصادی تریــن و بهداشــتی ترین روش کنتــرل ایــن بیمــاری اســت. باتوجه ِ بــه اینکــه اســپور قــارچ عامــل پژمردگــی فوزاریومــی تــا 5 ســال در خــاک زنــده می مانــد، توصیــه می شــود در زمین هــای آلــوده بــه ایــن بیمــاری تــا 5 ســال از کشــت ارقــام و توده هــای ِ محلــی حســاس خــودداری شــود و کشــاورزان از ارقــام اصلاح شــده ای از جملــه مــوارد زیــر اسـتفاده کننــد:

رقم بیله سوار (مقاوم)

گچساران (مقاوم)

رقم کیمیا (نیمه مقاوم)

عمق کاشت

عمق کاشت در حدود 5 سانتی متر توصیه می شود.

میزان بذر

غالبا در مــزارع کشــاورزان تعــداد بوتــه عــدس کمتــر از 100 بوتــه در مترمربــع غالبــا اسـت کـه ایـن عامـل باعـث افزایـش تبخیـر رطوبـت از سـطح خـاک می شـود. عملکـرد عـدس در شـرایط دیـم 43 درصـد شـرایط آبـی اسـت کـه ایـن تفـاوت فاحـش، اهمیـت حفــظ رطوبــت خــاک بــرای تولیــد بیشتــر را نشــان میدهــد.

مناسـب ترین میـزان بـذر مصرفـی بـرای ارقـام اصلاح شـده گچسـاران، کیمیـا و بیله سـوار، 200 تـا 250 دانـه در مترمربـع (حـدود 75 کیلوگــرم در هکتــار) باتوجه بــه وزن صــد دانــه و نــوع رقــم توصیــه می شــود.

تراکم کاشت

در صــورت اســتفاده از خطی کارهــا، بســتن یک درمیــان نازل هــای بــذر به منظــور کنتــرل مکانیکــی علف هــای هــرز توصیــه می شــود. همچنیــن توصیــه می شــود فواصــل بیــن ردیــف 25 ســانتیمترو فاصلــه روی ردیــف 2/5 ســانتیمتر باشــد.

تناوب زراعی

تنظیم اصول برنامـه کشـت و ایجاد پوشش گیاهی مناسب در تناوب با محصولات زراعی، یکی از تکنیک هاي کشاورزي ارگانیک در کاهش فرسایش خـاك می باشد. عدس، از جمله گیاهانی است که در تناوب با غلات و به صورت دیم کشت می گردد.

برای افزایش تولید گندم در زراعت دیم و افزایش در آمد زارعین اجرای تناوب گندم با محصولات لگوم مثل نخود، عدس یا ماشک در زراعت دیم توصیه می گردد که با اینکار هم از زمین های آیش که قسمت بزرگی از سطح زمین های زراعی کشور را تشکیل می دهد و خالی رها می شوند، برای تولید محصول استفاده گردیده و هم با ایجاد پوشش گیاهی در زمین خالی و خشک، از فرسایش آبی و بادی در آن جلوگیری شده و از رطوبت موجود حداکثر استفاده انجام می گیرد .

زمان کاشت

زمــان مناســب کاشــت در مناطــق معتــدل ســرد، معتــدل و نیمه گرمســیری و گرمســیری 15 آبــان لغایــت 20 آذر اســت. زمــان کشــت یکــی از عوامــل مهــم و مؤثــر در رســیدن بــه عملکــرد بــالا محســوب می شــود و هرگونــه تأخیــر در زمــان کاشــت، موجــب کاهــش طــول دوره رشــد رویشـی و زایشـی و کاهـش عملکـرد گیـاه عـدس می شـود. لـذا ضـروری اسـت بعـد از بارندگی هـای مؤثـر پاییـزه کشـاورزان اقـدام بـه کشـت ارقـام اصـلاح شده نماییـد.

مراحل کاشت عدس

  • قبل از کاشت

    کوددهی به دو قسمت تقسیم می شود کودهای قبل از کشت یا کودهای پایه که باعث اضافه کردن مواد غذایی به خاک می شوند و مقدار آنها بر اساس آنالیزی که از خاک مزرعه گرفته می شود تعیین می گردد که می تواند شامل کود گرانوله اوره، فسفات ،  پتاسیم ، گوگرد جامد و کودهای دامی پوسیده و یا کود مرغی و کودهای زیستی باشند کودهای زیستی به فرآیند جذب کودهای دیگر که در خاک استفاده شده است کمک می کنند.

    عـدس بـه لحـاظ تثبیـت ازت آزاد هـوا توسـط ریشـه ها و مصـرف آن بعـد از تثبیـت ازت، احتیـاج زیـادی به کودهای ازتـه ندارد. کاربـرد 20-30 کیلوگرم ازت خالص (بـه عنوان آغازگر) و 15 تا 30 کیلوگرم p2o5  در هکتـار به صـورت مصـرف پاییـزه توصیه می شـود.

  • مرحله رشد
  • قبل از کاشت
  • نوع کود
  • کود گرانوله اوره، فسفات ، پتاسیم ، گوگرد جامد و کودهای دامی پوسیده و یا کود مرغی و کودهای زیستی
  • میزان مصرف
  • براساس آزمایش خاک
  • نحوه مصرف
  • همراه شخم و دیسک
  • بذرمال

    بــرای پوشــش مناســب بــذر علیــه بیماری هــای بــذرزاد عدس، قارچ کش هــای مانکوزب و کاربوکسین تیرام به میزان دو در هزار و قارچ کش کاپتان به میزان 1 گرم در هر کیلوگرم مورد استفاده قرار می گیرد.

    اسید هیومیک ها جذب نیتروژن، پتاسیم، کلسیم، منیزیم و فسفر را در گیاه افزایش می دهند و همچنین باعث افزایش حجم ریشه می شود.

  • مرحله رشد
  • قبل از کاشت
  • نوع کود
  • کود هیومیک اسید
  • میزان مصرف
  • 50 تا 100 گرم در 100 لیتر آب
  • نحوه مصرف
  • بذرمال
  • 4 تا 6 برگی

    در این مرحله بذرها پس از جذب آب رشد خود را آغاز کرده و شروع به جوانه زدن می کنند. بنابراین باید عناصری به خاک اضافه شود که به رشد بهتر و بیشتر آن ها کمک کند و مقاومتشان را نیز بیشتر کند.

  • مرحله رشد
  • جوانه زنی
  • نوع کود
  • سه بیست
  • میزان مصرف
  • 2 تا 3 کیلوگرم در هزار لیتر آب
  • نحوه مصرف
  • محلول پاشی
  • رویش کامل بوته

    به دلیل افزایش سریع رشد رویشی گیاهچه های عدس در این مرحله باید نیتروژن به میزان کافی مصرف شود، در غیر این صورت گیاهان برای مراحل بعدی رشد قوی نخواهند بود.

    نکته: سعی کنید از مصرف نیتروژن زیاد در این مرحله خودداری کنید. درست است که ارتفاع بوته‌ها توسط نیتروژن زیاد می شود ولی مصرف بیش از حد آن اثر منفی بر عملکرد نهایی خواهد داشت.

  • مرحله رشد
  • رشد رویشی
  • نوع کود
  • سه بیست

    هیومیک اسید

  • میزان مصرف
  • 2 تا 3 کیلوگرم در هزار لیتر آب

    2 تا 3 کیلوگرم در هکتار

  • نحوه مصرف
  • محلول پاشی

    آبیاری

  • قبل از گلدهی

    در مرحله شروع گلدهی محلول‌پاشی کودهای حاوی عناصر ریزمغذی و روی و کلسیم با هدف افزایش تعداد گل تاثیرگذار خواهد بود. همانطور که می دانید اگر تعداد گل افزایش یابد، از طریق افزایش تعداد کپسول، شاهد افزایش عملکرد خواهید بود.

  • مرحله رشد
  • قبل از گلدهی
  • نوع کود
  • 10 52 10
  • میزان مصرف
  • 2 تا 3 کیلوگرم در هزار لیتر آب
  • نحوه مصرف
  • محلول پاشی
  • گلدهی

    در این مرحله از رشد گیاه عدس می توانیم برای افزایش گلدهی و افزایش عملکرد گیاه از کود فسفر بالا 10 52 10 به میزان 5 تا 10 کیلوگرم در هکتار به صورت آبیاری استفاده کنیم.